Umalingawngaw ang sigaw mula sa ikatlong palapag ng lumang eskuwelahan. May nabasag na salamin, kasabay ng malakas na pagbuhos ng ulan. Basang-basa ang sahig ng faculty room—hindi lang sa tubig, kundi sa luha at sigaw ng isang babaeng nawalan ng sarili. Si Ma’am Cyra, nawawala na raw sa katinuan.

Buwan na ang lumipas simula nang magsimulang magbago si Ma’am Cyra. Mula sa pagiging istrikta, bigla siyang naging masayahin, mapagbigay, at laging nakangiti. Lagi siyang nagpapabango at tila may laging hinihintay. Sabi ng mga estudyante, baka raw may inspirasyon o baka raw naengkanto. Pero hindi engkanto ang dahilan.

Isang araw, habang pauwi si Ma’am Cyra mula sa paaralan, nadaanan niya ang junkshop sa gilid ng sementeryo sa Barangay Bituin. Doon niya unang nakita si Gardo, isang magbabakal. Maitim, matipuno, at may mapupungay na mata. Hindi niya maintindihan kung bakit, pero tumibok ang puso niya agad.

Sa mga sumunod na araw, palaging napapadaan si Ma’am Cyra sa junkshop. Minsan may dahilan, minsan wala. Isang araw, naglakas-loob siyang makipag-usap. Si Gardo, tahimik lang, pero may kakaibang halina. Sa bawat ngiti nito, parang may kung anong mahika ang bumabalot sa isip niya. Unti-unti, nainlove siya.

Hindi kalaunan, naging sila. Nagulat ang mga kasamahan ni Ma’am Cyra. Paano raw ang isang lisensyadong guro, galing sa maykayang pamilya, ay mai-involve sa isang basurero’t mangangalakal? Pero wala na siyang pakialam. Sa piling ni Gardo, para siyang nasa ulap. Hindi na niya iniisip ang opinyon ng iba.

Pero may isang matandang babae sa tabing junkshop ang lumapit kay Ma’am Cyra . “Ingat ka, hija,” anito, “ang pag-ibig na galing sa bote, panandalian lang.” Napakunot-noo siya. Hindi niya maintindihan ang ibig sabihin. Pinagtawanan lang niya ito at lumayo. Akala niya, tsismosa lang ang matanda.

Lingid sa kanyang kaalaman, si Gardo ay lumapit sa albularyo isang buwan bago sila magkakilala. Lumuhod siya’t humingi ng tulong para mapaibig ang babaeng may mataas na estado. “Isang patak sa inumin,” sabi ng albularyo, “isang linggong epekto. Pero kung gusto mo ng matagal, dagdagan mo ng langis ng ahas.”

Ginawa ni Gardo ang lahat. Ginamit niya ang gayuma mula sa pinaghalong langis ng ahas, dugo ng uwak, at laway ng pusang itim. Ibinuhos niya ito sa biniling softdrinks ni Ma’am Cyra noong araw na una silang nagkausap. Simula noon, bumaliktad ang mundo ng guro. Parang nawala siya sa sarili.

Tumagal ng dalawang buwan ang kanilang relasyon. Masaya, puno ng lambingan. Lahat ay parang fairytale. Pero nang dumaan ang ikatlong buwan, nagsimulang sumakit ang ulo ni Ma’am Cyra tuwing gabi. Nakakalimot siya ng mga aralin. Nagkakamali sa pagsusulat. At tuwing tititigan niya si Gardo, para bang hindi na niya ito kilala.

Hanggang isang gabi, habang naghahapunan sila sa bahay ng guro, bigla niyang naisuka ang pagkain. Sumunod ay nagsalita siya ng diretso: “Bakit kita mahal?” tanong niya, nanginginig ang boses. “Ano bang meron sa’yo?” Tumingin si Gardo, napalunok. Dama niyang unti-unti nang nawawala ang bisa ng gayuma. Doon nagsimula ang bangayan.

Araw-araw na silang nagtatalo. Minsan, tungkol sa simpleng asin na kulang sa nilaga. Minsan, tungkol sa pagsisinungaling ni Gardo tungkol sa pinanggalingan niya. Parang naging ibang tao si Ma’am Cyra—hindi na siya ‘yung babaeng mapagmahal. Unti-unti, bumalik ang dating pagkatao niya—matapang, matalino, mapanuri. Lumalaban na ang isip sa gayuma.

Isang gabi, binuksan niya ang kahon sa ilalim ng kama. Nandoon ang bote ng pabango na ibinigay ni Gardo. Sa ilalim nito, may maliit na papel na may sulat-kamay: “Para kay San Telmo—babaeng iyong iibigin ay magkakagusto sa ’yo habang bumabango.” Napaatras si Ma’am Cyra, nanlaki ang kanyang mga mata.

Tumakbo siya palabas ng bahay, walang saplot sa paa. Inulan siya, pero hindi alintana. Pumunta siya sa junkshop. Sarado. Tanging liwanag ng kandila sa barong-barong ni Gardo ang nagsisilbing gabay. Tinapik niya ang pinto. “Gardo!” sigaw niya. “Totoo ba lahat ’to?” Lumabas ang lalaki, hawak ang lumang kulambo.

“Pasensya na,” bulong ni Gardo. “Inayos ko lang ang tadhana,” dagdag pa nito. “Hindi mo naman ako mapapansin kung hindi ko ginawa.” Nanginginig ang babae. “Pinaglalaruan mo ang isip ko,” sigaw niya. “Hindi ito pag-ibig.” Pero sa likod ng galit ay may luha. Kasi kahit paano, naramdaman niyang minahal siya nito.

Kinabukasan, hindi pumasok si Ma’am Cyra. Nagkulong siya ng tatlong araw. Hindi siya kumain. Hindi siya lumabas. Pero isang hapon, may batang nag-abot ng sobre sa kanya. Nakasulat: “Hindi kita pipilitin. Pero salamat. Dahil sa’yo, natutunan kong maging totoo.” Kasama ng sulat ay ang natirang gayuma at pendant na bakal.

Napaiyak siya. Lumipas ang mga linggo. Binalikan niya ang klase. Tahimik lang siya, pero mas buo ang loob. Nagpakalayo-layo na si Gardo. Hindi na muling nakita ng mga taga-Barangay Bituin. May tsismis na nasa Maynila na raw at nagtatrabaho bilang porter. Pero hindi na siya muling binalikan pa ni Cyra.

Isang taon ang lumipas. Sa isang seminar sa Lungsod ng Legazpi, habang nakaupo si Ma’am Cyra sa isang bench, may lalaking lumapit. “Ma’am, kayo po ba si Cyra Santos?” tanong nito. Tumango siya. “Ako po si Naldo, kapatid ni Gardo. Bago siya umalis sa bansa, ipinasa niya po ito.”

Sa loob ng sobre, may diploma. Pinag-aralan pala ni Gardo ang welding sa TESDA habang hiwalay sila. May picture rin silang dalawa na kuha sa isang perya noon, at may maliit na liham: “Kung darating ang araw na mapatawad mo ako, babalik ako—hindi bilang lalaking may gayuma, kundi bilang Gardo na totoo.”

Naglakad siya paalis ng seminar. Huminto siya sa may fountain. Hawak-hawak ang liham. Sa puso niya, may kirot. Pero may parte ring umaasang muling makita ang lalaking iyon—hindi bilang mangangalakal, kundi isang lalaking nagbago para sa sarili. Bumuntong-hininga si Ma’am Cyra, at sa unang pagkakataon, ngumiti siya nang walang sakit sa dibdib.

Sa gabing iyon, tinanong siya ng kaibigang guro, “Babalikan mo ba siya kung sakali?” Tumingin siya sa bituin. “Hindi ko alam,” aniya. “Pero kung totoo na ang pag-ibig niya, hindi niya na ako kailangang kulamin pa. Pupunta siya sa akin—dala ang puso niya, hindi gayuma.” At doon nagsimula muli ang pag-asa