Mabigat ang atmospera sa loob ng Regional Trial Court Branch 10 sa isang probinsya. Ang init ng panahon ay sinabayan pa ng init ng ulo ni Judge Arturo Villaraza, isang hukom na kilala sa pagiging istrikto, mainipin, at minsan ay may pagkiling sa mga mayayaman at makapangyarihan. Sa araw na iyon, ang nakaupo sa bangko ng akusado ay si Tatay Lando, isang sitenta-anyos na magsasaka na nanginginig ang mga tuhod at walang tigil sa pagluha. Ang kaso ay Qualified Theft. Inaakusahan siya ng pag-aari ng kanyang dating amo na si Don Enrico, isang maimpluwensyang haciendero, na nagnakaw daw si Tatay Lando ng mga mamahaling kagamitan sa bodega. Wala ni isang abogado ang gustong humawak sa kaso ni Tatay Lando dahil takot silang banggain si Don Enrico. Ang Public Attorney na itinalaga sa kanya ay biglang nagkasakit daw kuno nang araw na iyon, kaya naiwang mag-isa ang matanda sa gitna ng “lion’s den.”

Nakangisi si Attorney Gocheco, ang abogado ni Don Enrico. Kampante silang maipapakulong nila ang matanda at mapapaalis ito sa lupang tinitirhan nito, na siyang tunay na pakay ng Don. Kinalampag ni Judge Villaraza ang kanyang maso. “Mr. Rolando Santos,” tawag niya kay Tatay Lando sa tonong naiirita. “Dahil wala ang abogado mo at ilang beses na nating ipinagpaliban ito, at dahil na rin sa bigat ng ebidensya, tinatanong kita sa huling pagkakataon. Aaminin mo ba ang kasalanan para mapababa ang sentensya o itutuloy natin ito at mabubulok ka sa kulungan?” Humagulgol si Tatay Lando. “Your Honor, wala po akong kasalanan. Hindi po ako nagnakaw. Wala po akong abogado, tulungan niyo po ako,” pagmamakaawa ng matanda.

Umikot ang mata ng Hukom. “Wala akong oras sa drama. Kung wala kang abogado, itutuloy ko ang pagbaba ng hatol base sa ebidensya ng prosekusyon!” Akmang ibababa na ng Hukom ang hatol nang biglang bumukas nang padabog ang malaking pinto ng courtroom. “OBJECTION, YOUR HONOR!” Ang sigaw ay nanggaling sa isang lalaking nasa bungad ng pinto. Napalingon ang lahat. Ang inaasahan nilang makita ay isang beteranong abogado na naka-barong o amerikana. Pero laking gulat nila nang makita ang isang binatilyo—sa tantiya nila ay nasa bente-uno o bente-dos anyos lang ito. Nakasuot ito ng simpleng puting t-shirt, kupas na maong na pantalon, at rubber shoes na medyo madumi pa. May sukbit itong backpack na parang galing lang sa eskwelahan.

Nagtawanan ang mga tao sa gallery. Si Attorney Gocheco ay napailing at tumawa nang mahina. Si Judge Villaraza naman ay namula sa galit dahil sa pambabastos sa kanyang korte. “Sino ka?! Anong karapatan mong sumigaw sa korte ko?!” bulyaw ng Hukom. “Guard! Ilabas ang batang ‘yan! Hindi ito playground! May nililitis kaming kriminal dito!” Lalapit sana ang sheriff para paalisin ang binata, pero mabilis itong naglakad papunta sa gitna, sa tabi ni Tatay Lando. Hinarap niya ang Hukom nang walang takot. Ang kanyang mga mata ay matatalim at puno ng kumpiyansa.

“Your Honor, I am entering my appearance as the counsel for the accused, Mr. Rolando Santos,” kalmadong sabi ng binata. Natahimik ang tawanan, pero napalitan ito ng pagdududa. Tiningnan siya ni Judge Villaraza mula ulo hanggang paa na may halong pandidiri. “Ikaw? Counsel? Hahaha! Nagpapatawa ka ba, iho? Baka law student ka pa lang na nagpapraktis o baka naman napadaan ka lang galing sa mall? Sa itsura mong ‘yan? Mukha kang nagtitinda ng sigarilyo sa kanto. Huwag mong sayangin ang oras ko. Umalis ka na bago kita ipa-contempt of court!”

Hindi natinag ang binata. “Ang batas po, Your Honor, ay hindi tumitingin sa suot ng tao. The law does not discriminate based on attire, but on the truth. Nandito ako para ipagtanggol ang kliyente ko.” Sumingit si Attorney Gocheco, ang abogado ng mayaman. “Your Honor, this is absurd. Baka peke ang lisensya niyan, kung meron man. Bata pa ‘yan! Baka hindi pa ‘yan nakakapasa ng Bar Exams. We should verify his credentials first.”

Ngumiti ang binata. Isang ngiti na tila nang-aasar at puno ng laman. Kinuha niya ang kanyang wallet at inilabas ang kanyang IBP ID at Roll of Attorneys number. “Atty. Miguel Crisostomo. Roll Number 98765. You can check it right now with the Supreme Court database if you wish,” hamon niya. Dahil sa pagpupumilit at para mapahiya na rin ang binata sa kanyang “kahibangan,” pinacheck ng Hukom ang pangalan sa clerk of court. Ilang sandali pa, bumalik ang clerk na nanlalaki ang mata at bumulong sa Hukom. “Your Honor… totoo po. Nasa listahan siya. At hindi lang po ‘yun…” Hindi na pinatapos ng Hukom ang bulong dahil naiinis na siya. “Fine! Kung abogado ka nga, maupo ka na at bilisan natin ‘to. Pero siguraduhin mong alam mo ang ginagawa mo dahil hindi ako magpapasensya sa mga baguhan.”

Nagsimula ang paglilitis. Inilabas ni Attorney Gocheco ang kanilang “star witness”—ang katiwala ni Don Enrico na nagsabing nakita niya mismo si Tatay Lando na lumabas ng bodega bitbit ang mga gamit. “Nakita ko po siya, Your Honor. Madilim, pero kilala ko ang lakad niya. Siya po ‘yun,” sabi ng witness nang may diin. Ngumisi si Judge Villaraza. “Matibay na testimonya. Mr. Crisostomo, may itatanong ka ba sa witness o susuko na kayo ng kliyente mo?”

Tumayo si Miguel. Hindi siya nagdala ng maraming papel. Isang maliit na notebook lang ang hawak niya. Nilapitan niya ang witness. “Mr. Witness, sabi mo nakita mo si Tatay Lando noong gabi ng June 12, bandang alas-diyes ng gabi, tama?” tanong ni Miguel. “Opo, Attorney,” sagot ng witness. “At sabi mo, madilim, pero nakilala mo siya dahil sa lakad niya?” “Opo. Paika-ika po kasi siya lumakad dahil sa rayuma.”

“Ah, ganoon ba?” Tumango-tango si Miguel. “Alam mo ba, Mr. Witness, na noong gabing iyon, June 12, ay may bagyong tumama sa probinsya natin? Ayon sa PAGASA report, Signal Number 2 ang bayan natin noon. Walang kuryente sa buong barangay. At ang bodega ni Don Enrico ay nasa gitna ng bukid, 50 meters ang layo sa main house. Paano mo siya nakita sa gitna ng ulan at dilim?”

Natigilan ang witness. “Eh… may… may flashlight po ako.”

“Flashlight?” mabilis na sagot ni Miguel. “Sa sworn statement mo na isinumite sa piskalya, sabi mo, ‘Nakatambay ako sa terrace at naninigarilyo nang makita ko siya sa liwanag ng buwan.’ Alin ang totoo? May flashlight ka o liwanag ng buwan? Tandaan mo, bumabagyo noon. Walang buwan.”

Nagbulungan ang mga tao sa korte. Namutla ang witness. Tumingin ito kay Attorney Gocheco na ngayon ay pinagpapawisan na. “Objection! He is harassing the witness!” sigaw ni Gocheco. “Overruled,” napilitang sabi ng Hukom dahil valid ang punto ng binata.

“At isa pa,” patuloy ni Miguel. Kinuha niya ang isang dokumento mula sa kanyang backpack. “Sabi niyo po, paika-ika siya maglakad kaya nakilala niyo siya. Pero hawak ko dito ang medical certificate ni Tatay Lando. Isang linggo bago ang sinasabing nakawan, na-confine siya sa public hospital dahil sa mild stroke. Ang sabi dito ng doktor, paralisado ang kalahati ng katawan niya noon at hindi siya makatayo, lalo na ang magbuhat ng mabibigat na kagamitan. Paano makakanakaw ang taong hindi nga makabangon sa kama?”

Natahimik ang buong sala. Rinig mo ang pagbagsak ng karayom. Ang ebidensya ay hindi matatawaran. Ang testimonya ng witness ay puro butas at kasinungalingan.

Humarap si Miguel kay Judge Villaraza. “Your Honor, malinaw na gawa-gawa lang ang kasong ito. Ang witness ay nagsisinungaling. Ang ebidensya ay inconsistent. At ang akusado ay pisikal na imposible na gawin ang krimen. This is clearly a harassment suit to evict an old man from his land. I move for the dismissal of this case immediately!”

Namula ang mukha ni Judge Villaraza. Hindi niya akalain na ang batang naka-t-shirt lang ay kayang bali-baliktarin ang kaso sa loob lamang ng ilang minuto. Pakiramdam niya ay naisahan siya. Dahil sa pride, sinubukan pa rin niyang ipagtanggol ang prosekusyon. “Denied! Hindi sapat ‘yan. Kailangan pa nating pakinggan ang ibang saksi.”

Doon na nagbago ang tono ni Miguel. Ang kanyang boses ay naging mas seryoso at puno ng awtoridad. “Your Honor, with all due respect, if you deny this motion despite the glaring lack of probable cause and the perjured testimony, you will be violating Canon 3 of the Code of Judicial Conduct regarding impartiality. At baka po makalimutan niyo, ako po si Miguel Crisostomo.”

“So what kung ikaw si Miguel Crisostomo?!” bulyaw ng Hukom.

“Ako po si Miguel Crisostomo,” pag-uulit ng binata, “Ang Top 1 sa Bar Exams noong nakaraang taon. At ang kasalukuyang Junior Partner ng Solis & Associates, ang law firm na humahawak sa administrative case laban sa inyo sa Supreme Court tungkol sa bribery at corruption.”

Parang binuhusan ng yelo si Judge Villaraza. Nanlaki ang kanyang mga mata. Nalaglag ang panga ni Attorney Gocheco. Ang mga tao sa gallery ay nagising at nag-ingay sa gulat. “Siya ‘yun?! Yung henyong topnotcher?!” bulungan nila. Ang Solis & Associates ay kilala bilang pinakamatinik na law firm sa bansa na nagpapatalsik sa mga tiwaling opisyal. At ang batang nasa harap nila, na hinamak nila dahil sa suot, ay siya palang “Wunderkind” o henyo ng batas na kinatatakutan ng marami.

Sinadya ni Miguel na magsuot ng simple. Sinadya niyang magmukhang walang-wala para makita ang tunay na ugali ng Hukom at ng kalaban. Gusto niyang patunayan na bulok ang sistema ng hustisya sa korte na iyon—na kapag mahirap ka at simple ang itsura, aapihin ka, pero kapag may titulo ka, doon ka lang rerespetuhin.

“Nandito ako,” pagpapatuloy ni Miguel, “dahil sumulat sa akin ang apo ni Tatay Lando. Sinabi niya kung paano niyo minamadali ang kaso kahit walang laban ang matanda. Nakita ko ngayon mismo, Your Honor, kung paano niyo husgahan ang tao base sa damit at estado sa buhay. If you proceed with this sham trial, I will personally add this incident to your administrative case and ensure your disbarment.”

Nanginig ang kamay ng Hukom. Alam niyang talo na siya. Alam niyang totoo ang banta ng binata. Sa isang iglap, ang kanyang pagiging arogante ay napalitan ng takot. “Ah… eh… well…” utal na sabi ng Hukom. “Upon… upon review of the evidence presented by the defense… the court finds merit in the motion.”

Kinalampag niya ang maso, pero hindi na ito kasing lakas ng dati. “Case dismissed due to insufficiency of evidence. The accused is free to go.”

Naghiyawan ang mga tao sa loob ng korte. Napayakap si Tatay Lando kay Miguel at humagulgol. “Salamat, Attorney! Salamat, anak! Hulog ka ng langit!” Ang mga tao ay nagpalakpakan. Si Attorney Gocheco ay mabilis na umalis, hiyang-hiya. Si Judge Villaraza ay nagmamadaling pumasok sa kanyang chamber, hindi makatingin sa mata ni Miguel.

Paglabas ng korte, dinumog si Miguel ng mga tao. “Attorney, ang galing niyo po! Bakit po kayo naka-ganyan ng suot?” tanong ng isang reporter.

Ngumiti si Miguel at inakbayan si Tatay Lando. “Dahil gusto kong ipaalala sa lahat, lalo na sa mga nasa kapangyarihan, na ang hustisya ay hindi dapat nakadepende sa suot na damit. Ang hustisya ay para sa lahat—naka-barong man o naka-t-shirt, mayaman man o mahirap. Ang tunay na batas ay bulag sa yaman, pero nakakakita sa katotohanan.”

Mula noon, naging tanyag si Miguel hindi lang bilang henyong abogado, kundi bilang tagapagtanggol ng mga naaapi. Si Judge Villaraza naman ay tuluyang nasibak sa pwesto matapos ang ilang buwan dahil sa patung-patong na reklamo. Si Tatay Lando ay namuhay nang payapa sa kanyang lupa, habangbuhay na nagpapasalamat sa anghel na nagpanggap na simpleng binatilyo para iligtas siya.

Ang kwentong ito ay paalala sa atin: Huwag na huwag tayong manghuhusga ng libro base sa pabalat nito. Ang taong hinahamak mo ngayon, baka siya pa ang may hawak ng susi ng iyong kinabukasan. At sa huli, ang talino at kabutihan ay higit na mas makapangyarihan kaysa sa anumang posisyon o yaman.

Kayo mga ka-Sawi, anong gagawin niyo kung kayo ang nasa posisyon ni Judge Villaraza noong nalaman niyong henyo pala ang kaharap niyo? At para sa ating lahat, naranasan niyo na bang maliitin dahil sa inyong itsura? Mag-comment sa ibaba at i-share ang kwentong ito para magsilbing inspirasyon sa lahat! 👇👇👇