Sa gitna ng maiinit na usaping pampulitika at mga akusasyon ng “lihim na desisyon,” ang dating Ombudsman na si Samuel Martires, na matagal na nanahimik, ay bigla na lamang bumulaga at nagsalita. Sa isang pambihirang panayam, walang preno niyang sinagot ang mga alegasyon laban sa kanya, partikular na ang mga patutsada mula sa kanyang kahalili na si Ombudsman Remulla, at kasabay nito ay ibinunyag ang isang nakakagulat na katotohanan tungkol sa tanging pakiusap ni dating Pangulong Rodrigo Roa Duterte sa kanya.

Ang usapin ay nagsimula sa kontrobersya ng “secret decision” na umano’y ginawa ni Martires sa kaso ni Senator Joel Villanueva. Ayon kay Ombudsman Remulla, tila mayroong tinatagong desisyon na nag-abswelto sa senador. Diretsahang sinagot ito ni Martires, na may halong pagkadismaya. Mariin niyang itinanggi na mayroong anumang sikreto. Ayon sa kanya, ang mga rekord ng desisyon na iyon ay bukas at makikita sa archives ng Senado at maging sa files ng Ombudsman.

Sa kanyang pahayag, tila ipinunto ni Martires na ang kasalukuyang Ombudsman ay nagmamadaling maglabas ng pahayag nang hindi muna sinusuri ang mga rekord. Ayon kay Martires, kung sinilip lamang ni Remulla ang “Case Management System” ng opisina, makikita niya na nandoon ang kumpletong detalye ng kaso. Halos ipamukha ni Martires na ang kanyang kahalili ay tila mas abala sa pagpapa-press release at pagiging “bida-bida” sa media kaysa sa aktuwal na pag-aaral ng mga kaso.

Binigyang-diin ni Martires na ang kanyang trabaho bilang Ombudsman ay hindi ang pagiging isang “press secretary,” “announcer,” o “reporter” na araw-araw na nag-aanunsyo ng mga kaso. Ang kanyang tungkulin, aniya, ay pag-aralan nang mabuti ang mga nakabinbing kaso at magdesisyon batay sa ebidensya. Dito na niya idinetalye kung bakit niya binaligtad ang naunang desisyon laban kay Villanueva, isang rebelasyon na nagpakita ng kanyang matibay na prinsipyo.

Ayon kay Martires, ang pinaka-kritikal na ebidensya sa kaso ni Villanueva ay ang mismong pirma na ginamit sa mga dokumento ng isang NGO. Ang Questioned Document Section ng National Bureau of Investigation (NBI) mismo ang nagsabi at nagpatunay na ang pirma sa mga dokumento ay hindi kapareho ng tunay na pirma ni Joel Villanueva. Para kay Martires, ang ulat ng NBI ay isang napakatibay na ebidensya.

Dito na siya nagbitaw ng isang matapang na paninindigan. Sinabi ni Martires na kung ang isang Ombudsman ay maghahire pa ng sarili nitong handwriting expert para lamang pilitin na may kasalanan si Villanueva—at sa gayon ay balewalain ang opisyal na findings ng NBI—ang Ombudsman ay hindi na “protector of the people.” Sa halip, ito ay nagiging “persecutor of the people.” Ito ay isang malalim na patama sa mga pumipilit sa isang naratibo kahit na iba ang sinasabi ng ebidensya.

Sa gitna ng kanyang pagtatanggol sa kanyang integridad, isang malaking katanungan ang kanyang sinagot: ang impluwensya ni dating Pangulong Duterte sa kanyang mga desisyon. Dito na ibinulgar ni Martires ang pinakatampok ng kanyang pahayag. Inamin niya na mula nang siya ay itinalaga hanggang sa matapos ang termino ni PRRD, minsan man ay hindi siya tinawagan ng dating pangulo upang humingi ng anumang pabor.

Ayon kay Martires, ang tanging pakiusap o habilin ni “Digong” sa kanya noong siya ay in-appoint ay iisang pangungusap lamang: “Gawin mo ang trabaho mo.” Walang iba. Walang “Sam, pwede ba pagbigyan mo ito?” Walang “Sam, pwede ba?” Wala. Kahit ang mga pinakamalapit na tao kay Duterte, gaya nina Bong Go o Medialdea, ay hindi kailanman nagparating ng anumang pakiusap mula sa pangulo.

Dahil dito, sinabi ni Martires na napakalaki ng kanyang respeto kay Pangulong Duterte bilang isang “Ginoo” o gentleman na marunong rumespeto sa trabaho ng kanyang kapwa kawani sa gobyerno. Nilinaw din ni Martires na siya ay hindi isang “Diehard Digong” o “DDS.” Sa katunayan, inamin niyang siya ay isang “Marcos loyalist,” ngunit para kay Marcos Sr. at hindi sa kasalukuyang pangulo.

Sa huli, nag-iwan ng matapang na hamon si Martires. Sinabi niya na kung mayroong sinumang tao na makakapagsabi na siya ay gumawa ng anumang anomalya sa opisina ng Ombudsman, lumantad lamang ito at handa niya itong sagutin. Ang kanyang paglantad ay hindi lamang paglilinis ng kanyang pangalan, kundi isang malakas na pahayag laban sa uri ng pamumuno na tila mas pinipili ang ingay ng media kaysa sa integridad ng ebidensya.