Mainit, maalikabok, at puno ng ingay ang bus terminal sa Cubao noong hapong iyon. Ang usok ng mga tambutso ay humahalo sa amoy ng pawis ng libo-libong pasahero na nagmamadaling makauwi sa kani-kanilang probinsya. Sa isang sulok, sa isang lumang bangkong gawa sa bakal na kinakalawang na, nakaupo si Lola Soledad. Sa edad na walumpu’t lima, bakas na sa kanyang mukha ang malalalim na guhit ng panahon. Ang kanyang buhok ay kasing puti na ng bulak, at ang kanyang mga mata, bagamat malabo na dahil sa katarata, ay punong-puno pa rin ng pag-asa.

Suot niya ang isang kupas na duster na may disenyong bulaklak, at sa kanyang paanan ay nakalapag ang isang lumang bayong na tila ilang dekada na niyang gamit. Nanginginig ang kanyang mga kamay habang mahigpit na hawak ang laylayan ng kanyang damit. Katabi niya ang kanyang anak na si Gary, isang lalaking nasa edad kwarenta na abalang-abala sa pagtetext sa kanyang cellphone at halatang inip na inip na.

“Gary, anak, anong oras ba darating ang bus? Masakit na ang likod ko,” mahinang reklamo ni Lola Soledad. Ang boses niya ay parang hanging dumadampi na lamang sa ingay ng terminal.

Bumuntong-hininga si Gary nang malakas, halatang iritado. Hindi man lang siya tumingin sa kanyang ina. “Nay, naman! Ilang beses ko bang sasabihin sa’yo na maghintay ka lang? Traffic ang bus. Huwag kang makulit, nakakahiya sa mga tao.”

Tumahimik si Lola Soledad. Sanay na siya sa ganitong trato. Mula nang mag-asawa si Gary at isama siya sa bahay ng manugang niyang si Glenda, naging impyerno na ang buhay niya. Siya ang nagluluto, siya ang naglalaba, at siya ang taga-alaga ng mga anak nina Gary at Glenda. Pero nang tumanda siya at naging ulyanin, naging “pabigat” na ang tawag sa kanya. Madalas siyang sigawan ni Glenda kapag nakakalimutan niyang patayin ang ilaw, o kapag nababasag niya ang plato dahil sa panginginig ng kanyang mga kamay. At si Gary? Si Gary na pinalaki niya sa layaw, si Gary na inampon niya mula sa isang basurahan noong sanggol pa ito, ay walang nagawa kundi manahimik at sumunod sa dikta ng asawa.

“Diyan ka lang, Nay,” biglang sabi ni Gary habang tumatayo. “Bibili lang ako ng tubig at pagkain natin. Huwag kang aalis sa pwesto mo. Huwag kang makikipag-usap kahit kanino.”

“Sige anak, bilisan mo ha. Nauuhaw na ako,” sagot ni Lola Soledad, na pilit na ngumiti sa anak.

Naglakad palayo si Gary. Lumingon siya sandali, hindi para tignan kung ayos lang ang ina, kundi para siguraduhing walang nakakakilala sa kanya. Nang makalayo siya at makalabas ng terminal, sumakay siya agad sa isang taxi kung saan naghihintay ang kanyang asawang si Glenda.

“Naiwan mo na ba?” tanong ni Glenda habang naglalagay ng lipstick.

“Oo. Nasa terminal na. Sabi ko bibili lang ako ng tubig,” sagot ni Gary, na may halong kaba sa dibdib pero pilit na pinatatatag ang loob.

“Mabuti naman,” ngisi ni Glenda. “Sa wakas, makakahinga na tayo nang maluwag sa bahay. Wala nang amoy matanda. Wala nang ulyanin. Hayaan mo na siya doon. Dadalhin naman siya ng DSWD kapag nakita siya. At least doon, may mag-aalaga sa kanya. Hindi na natin problema ‘yon.”

Humaharurot ang taxi palayo, dala ang anak na tumalikod sa kanyang responsibilidad, habang ang ina ay naiwang naghihintay sa pangakong tubig na kailanman ay hindi darating.

Lumipas ang isang oras. Dalawang oras. Tatlong oras.

Unti-unti nang dumidilim ang langit. Ang dami ng tao sa terminal ay nagsimula na ring mabawasan. Ang ingay ay napalitan ng huni ng mga kuliglig at ugong ng mga huling bus na papaalis. Si Lola Soledad ay nakaupo pa rin sa parehong pwesto. Tuyo na ang kanyang lalamunan. Kumukalam na ang kanyang sikmura. Ang kanyang mga mata ay pilit na hinahanap ang pamilyar na pigura ng kanyang anak sa bawat taong dumadaan.

“Gary? Anak?” bulong niya sa hangin. “Baka naligaw lang siya. Baka mahaba ang pila sa bilihan ng tubig.”

Sa kanyang isipan, bumalik ang mga alaala. Naalala niya noong sanggol pa si Gary. Iyak ito nang iyak noon dahil may sakit. Kahit hatinggabi, tinatakbo niya ito sa ospital kahit wala siyang tsinelas. Naalala niya noong nag-aaral pa ito. Ibinenta niya ang kanyang mga alahas para lang mabili ang gusto nitong sapatos. Ginawa niya ang lahat. Hindi siya nag-asawa para lang matutukan ang pagpapalaki kay Gary. “Mahal na mahal kita, anak,” lagi niyang sinasabi noon. At ang sagot ni Gary, “Mahal din kita, Nay. Hinding-hindi kita iiwan.”

“Lola, gabi na po. May hinihintay pa po ba kayo?”

Nagulat si Lola Soledad. Sa harap niya ay nakatayo si Aling Nena, isang tindera ng sampaguita at tubig sa terminal. Mukhang pagod na rin ito pero may awa sa mga mata.

“Yung… yung anak ko. Si Gary. Bumili lang ng tubig,” sagot ni Lola Soledad, nanginginig na ang boses.

Napailing si Aling Nena. Nakita niya si Gary kanina na sumakay ng taxi palayo. Ilang beses na siyang nakakita ng ganitong eksena sa terminal—mga matatandang iniiwan na parang basura. “Lola… kanina pa po kayo dito. Alas-diyes na po ng gabi. Wala na pong bukas na tindahan.”

“Babalik siya,” matigas na sabi ni Lola Soledad, bagamat tumutulo na ang luha sa kanyang mga mata. “Nangako ang anak ko. Hindi niya ako matitiis.”

Pero lumipas ang magdamag, walang Gary na dumating. Sa sobrang gutom, pagod, at sama ng loob, unti-unting nanlabo ang paningin ni Lola Soledad hanggang sa tuluyan siyang nawalan ng malay at bumagsak sa malamig na semento ng terminal.

Nagkagulo ang mga tao. “Tulong! May matandang nahimatay!” sigaw ni Aling Nena. Agad na tumawag ng ambulansya ang mga gwardya. Isinugod si Lola Soledad sa pinakamalapit na pampublikong ospital.

Sa ospital, habang inaasikaso ng mga nurse ang walang malay na matanda, hinalughog nila ang kanyang lumang bayong para maghanap ng pagkakakilanlan o contact number. Inaasahan nilang makakita ng mga lumang damit o basahan. Pero laking gulat ng head nurse nang makita niya ang laman ng isang tago at selyadong envelope sa ilalim ng bayong.

Hindi ito barya. Hindi ito resibo.

Ito ay mga Titulo ng Lupa. Hindi lang isa, hindi lang dalawa, kundi LABING-LIMA.

“Diyos ko…” bulong ng nurse habang binabasa ang mga dokumento. “Hacienda de la Vega sa Negros… Hacienda Soledad sa Davao… Coconut Plantation sa Quezon… Ang matandang ito… siya si Doña Soledad de la Vega!”

Agad na kumalat ang balita. Ang matandang inakalang pulubi sa terminal ay isa palang bilyonaryang “Haciendera” na matagal nang nawawala sa mata ng publiko. Ayon sa mga dokumento, si Doña Soledad ay nagmula sa isang napakayamang pamilya ngunit piniling mamuhay nang simple sa Maynila matapos mamatay ang kanyang asawa. Itinago niya ang kanyang yaman para subukin kung sino ang magmamahal sa kanya nang totoo. At ang batang inampon niya—si Gary—ang naging sentro ng kanyang buhay.

Kinabukasan, laman na ng lahat ng balita sa telebisyon at radyo ang nangyari.

“ISANG BILYONARYANG HACIENDERA, NATAGPUANG INIWAN SA TERMINAL NG SARILING AMPON!”

Sa bahay nina Gary at Glenda, habang masayang nag-aalmusal ng bacon at itlog ang mag-asawa, biglang nabilaukan si Gary nang makita ang mukha ng kanyang ina sa TV.

“Glenda! Tignan mo ‘to!” sigaw ni Gary, namumutla.

Lumapit si Glenda at halos mahulog ang hawak na kape. “Si… si Tanda? Mayaman? Hacienda? Totoo ba ‘yan?!”

“Ampong anak… Doña Soledad de la Vega… 15 Haciendas…” Ang bawat salita ng news anchor ay parang bombang sumasabog sa pandinig ng mag-asawa.

“Mayaman ang Nanay mo, Gary!” yugyog ni Glenda sa asawa, na biglang nagbago ang ihip ng hangin. Ang kaninang pandidiri ay napalitan ng matinding kasakiman. “Bilyonaryo siya! At ikaw ang kaisa-isang anak! Ibig sabihin, sa’yo mapupunta ang lahat ng ‘yan! Gary, kailangan nating kunin si Nanay! Bilis!”

Nagkukumahog na nagbihis ang dalawa. Nagsuot sila ng magagarang damit at nagpanggap na nag-aalalang mga kamag-anak. Sumugod sila sa ospital kung saan naka-confine si Lola Soledad.

Pagdating nila sa ospital, hinarang sila ng mga gwardya at pulis. Pero nag-iskandalo si Glenda. “Papasukin niyo kami! Nanay namin ‘yan! Nag-aalala kami sa kanya! Nawala siya kahapon habang bumibili kami ng tubig!” sigaw ni Glenda, na may kasamang pekeng luha.

Dahil sa ingay, lumabas ang personal lawyer ni Doña Soledad na si Attorney Valdez, na agad na lumipad mula sa Negros nang malaman ang balita. Kasama niya ang gising at maayos nang si Lola Soledad. Ibang-iba na ang itsura ng matanda ngayon. Naka-suot na siya ng maayos na damit, nakaupo sa wheelchair, at bagamat mahina pa, ay may bitbit na awtoridad na hindi nakita ni Gary noon.

“Nay!” sigaw ni Gary sabay takbo para yumakap sa ina. “Nay, salamat sa Diyos at ligtas kayo! Hinanap namin kayo kung saan-saan! Akala ko napahamak na kayo!”

Umiiyak din si Glenda at lumuhod sa paanan ni Lola. “Nay, sorry po kung natagalan kami! Huwag kayong mag-alala, iuuwi na namin kayo. Aalagaan namin kayo na parang reyna! Di ba, Gary?”

Tinitigan ni Lola Soledad ang kanyang anak at manugang. Walang emosyon ang kanyang mukha. Ang mga luhang iniyak niya sa terminal ay tila natuyo na at napalitan ng matinding pagkadismaya.

“Hinanap?” mahinang tanong ni Lola Soledad. “Hinanap niyo ako? O hinanap niyo ang yaman ko?”

Natigilan si Gary. “N-Nay, anong sinasabi niyo? Anak niyo ako. Mahal ko kayo.”

“Kung mahal mo ako, Gary,” garalgal na sabi ni Lola Soledad, “Bakit mo ako iniwan sa terminal na walang tubig at pagkain? Bakit mo pinatay ang cellphone mo? Bakit narinig ko ang usapan niyo ni Glenda bago tayo umalis ng bahay na dadalhin niyo ako sa ‘home for the aged’ o iiwan sa kung saan para wala na kayong sakit ng ulo?”

Nanlaki ang mata ni Gary. “N-narinig niyo po?”

“Hindi ako bingi, Gary. Ulyanin ako minsan, pero hindi ako tanga,” madiing sagot ni Lola. “Simula noong bata ka pa, itinago ko ang yaman ko. Gusto kong lumaki kang marunong magsumikap. Gusto kong mahalin mo ako bilang Nanay Soledad na nagtitinda ng kakanin, hindi bilang Doña Soledad na may-ari ng asukarera. Pero anong ginawa mo? Lumaki kang tamad. Lumaki kang walang utang na loob. Hinayaan mong apihin ako ng asawa mo sa sarili kong pamamahay na binili ko gamit ang perang inipon ko para sa’yo.”

“Nay, patawarin niyo kami! Magbabago na kami!” pagmamakaawa ni Glenda, habang nakatingin sa mga mamahaling alahas na suot na ngayon ni Lola.

Tumingin si Lola Soledad kay Attorney Valdez. “Attorney, basahin mo ang desisyon ko.”

Binuksan ng abogado ang isang folder. “Mr. Gary Santos, ayon sa utos ni Doña Soledad, simula sa araw na ito, tinatanggalan ka na ng karapatan bilang tagapagmana. Ang adoption papers mo ay pinapawalang-bisa na dahil sa ‘gross ingratitude’ at ‘abandonment’ sa magulang, na isang krimen sa ilalim ng batas. Wala kang makukuhang ni isang sentimo mula sa 15 hacienda, sa mga bank accounts, o sa mga ari-arian ng Doña.”

“Ano?!” sigaw ni Gary. “Hindi pwede ‘yan! Anak niya ako!”

“Hindi,” sagot ni Lola Soledad. Ang boses niya ay basag pero buo ang desisyon. “Ang tunay na anak, hindi itatapon ang ina sa terminal na parang basura. Binigyan kita ng buhay, Gary. Binigyan kita ng tahanan. Pero pinili mong maging sakim.”

“Saan mapupunta ang yaman niyo?” galit na tanong ni Glenda. “Akin dapat ‘yan! Kami ang pamilya!”

Ngumiti si Lola Soledad at tinuro si Aling Nena, ang tinderang tumulong sa kanya, na nakatayo sa gilid at gulat na gulat.

“Ang kalahati ng yaman ko ay ido-donate ko sa mga ‘Home for the Aged’ para sa mga matatandang iniwan ng mga anak nila. Ang natitirang kalahati, at ang pamamahala ng mga hacienda ko, ay ipagkakatiwala ko sa mga taong may tunay na puso. Kukunin ko si Nena bilang personal na tagapag-alaga at companion ko. Siya ang nagmalasakit sa akin noong mga oras na gutom na gutom ako at uhaw na uhaw, habang kayo ay nagpapakasasa sa aircon.”

Napahagulgol si Gary. Napaluhod siya sa sahig, hindi dahil sa pagsisisi sa ginawa niya sa ina, kundi sa panghihinayang sa bilyon-bilyong pisong nawala sa kanya sa isang iglap.

“Guards, ilabas niyo na sila,” utos ni Attorney Valdez.

Habang kinakaladkad palabas ng ospital sina Gary at Glenda, nagsisigaw sila at nagwawala, pero walang nakinig sa kanila. Ang publiko na nakasaksi ay nandiri sa kanilang kasakiman. Kinasuhan sila ng “Abandonment of an Elderly Person” at nakulong ng ilang taon. Nawala ang kanilang bahay, ang kanilang sasakyan, at ang kanilang mga “kaibigan” na pera lang ang habol.

Si Lola Soledad naman ay bumalik sa kanyang probinsya kasama si Aling Nena. Sa huling yugto ng kanyang buhay, naranasan niya ang tunay na pagmamahal at pag-aalaga na hindi nabibili ng salapi. Napatunayan niya na ang dugo ay hindi laging batayan ng pamilya. Minsan, ang mga estranghero pa ang may pusong mas busilak kaysa sa mga taong pinalaki mo at kadugo.

Ang kayamanan ay pwedeng itago, pero ang tunay na ugali ay lalabas at lalabas din sa oras ng pagsubok. Si Gary ay nagkaroon ng pagkakataong maging hari ng 15 hacienda, pero dahil sa kasamaan ng kanyang ugali, siya ay naging pulubi sa mata ng Diyos at ng tao.

Kayo mga ka-Sawi, kung kayo si Lola Soledad, mapapatawad niyo pa ba si Gary? O tama lang na tinanggalan siya ng mana matapos ang ginawa niyang pag-iwan sa terminal? I-comment ang inyong saloobin sa ibaba at i-tag ang mga kakilala niyo na dapat makabasa ng aral na ito! 👇👇👇