Tahimik ang bahay nina Lino at Lina sa Quezon City. Matagal na silang kasal, halos sampung taon na. Sa paningin ng marami, ideal couple sila—si Lino ay isang arkitekto, si Lina ay isang guidance counselor sa isang pribadong paaralan. May sariling bahay, may sasakyan, may kabuhayan. Pero sa likod ng mga larawan sa social media, may kulang.

Wala silang anak.

Lagi silang tinatanong tuwing may okasyon:

“Wala pa rin ba kayong baby?”
“Kailan niyo kami bibigyan ng inaanak?”
“Sayang ang lahi!”

Ngumiti lang si Lina. Paulit-ulit. Hanggang sa tumigas na ang mga ngiti niya at natuto na siyang magsinungaling.

“Pinagpaplanuhan pa.”
“Darating din ’yan.”
“Hindi pa namin priority.”

Pero ang totoo, halos tatlong taon na silang nagpupunta sa OB-GYN, sa mga fertility clinic, sa albularyo minsan, dahil lang sa sabi ng kapitbahay. Kahit saan may pag-asa, pinuntahan nila. Lahat ng test ay ginawa—at sa dulo, isang simpleng sentence lang ang ibinigay ng doktor:

“Hindi na po mag-o-ovulate si Mrs. Lina nang natural. Naka-menopause na po siya, maaga po ito, pero nangyayari.”

Tahimik lang si Lino nang marinig iyon. Sa kotse, mahigpit niyang hinawakan ang kamay ng asawa. Wala siyang sinabi. Si Lina naman, tahimik ding lumuha habang nakatingin sa labas ng bintana.

Pag-uwi, sinubukan nilang kalimutan. Kumain ng sabay, nanood ng pelikula, natulog ng magkayakap.

Pero iba ang katahimikang iyon. Tahimik na may tinatago. Tahimik na masikip sa dibdib.

Dalawang buwan matapos marinig nina Lino at Lina ang hatol ng doktor, tila bumalik na ulit ang “normal” sa buhay nila. Sa labas, maayos pa rin. Pero si Lino, unti-unting nadarama ang lungkot na hindi niya maipahayag, kahit kay Lina. Mahal niya ang asawa, oo. Pero may isang bahagi sa kanya na hindi matanggap ang ideya na hindi siya magiging ama.

Dito pumasok si Andrea.

Isang project sa Pampanga ang itinoka kay Lino. Isang bagong resort, at siya ang lead architect. Sa unang meeting ng core team, ipinakilala ang bagong project coordinator—si Andrea Salvador.

“Hi, I’m Andrea. Looking forward to working with you, sir,” sabi niya, sabay abot ng kamay.
“Lino. Just Lino,” sagot niya.

Simple lang si Andrea—long hair, mapungay ang mata, at may paraan ng pag-ngiti na parang sinasabi niyang alam niya ang sikreto ng mundo. Palakaibigan siya, masipag, at may natural na sense of humor na bihirang taglay ng mga kasamahan nila.

Sa mga sumunod na linggo ng trabaho, madalas silang magkasama. Lagi siyang may bitbit na kape para kay Lino. Si Lino naman, natutong maghintay sa mga biro at kwento ni Andrea tuwing lunch break. Hindi sila lumalampas sa linya—sa simula.

Hanggang sa isang gabing natapos ang ocular visit nila sa late site inspection, naabutan sila ng ulan. Walang masakyan agad. Nagtago sila sa waiting shed. Basa ang suot ni Andrea, at habang nagkukulitan sila, huminto si Lino. Tiningnan niya si Andrea na parang ngayon lang niya talaga nakita.

“May anak ka?” tanong ni Lino, para lang maputol ang tensyon.
“Meron dati,” sagot ni Andrea, sabay iwas ng tingin. “Lalaki. Limang taon. Leukemia. Namatay isang taon na ang nakalipas.”

Hindi agad nakasagot si Lino.
“Sorry,” sabi niya.
“Okay lang. Sanay na ako,” mahinang sagot ni Andrea.

Nagtagpo ang mata nila sa gitna ng katahimikan. At sa isang iglap—isang halik.

Hindi nila iyon pinlano. Pero sa gabing ‘yon, may dalawang pusong parehong gutom sa koneksyon, sa lambing, sa pagka-ama at pagka-ina, ang nahulog sa kasalanan.

Matapos ang nangyari, hindi na nila napigilan. Sinubukan ni Lino umiwas, pero mas malakas ang hatak ng damdaming matagal nang pinipigil. Araw-araw silang nagkakausap. Lingguhang nagtutungo si Lino sa project site, at bawat pagbisita, may kasamang lihim.

Si Andrea, hindi rin nagpigil. Sa kabila ng sakit na pinagdaanan niya, si Lino ang unang taong nakaramdam siya ulit ng init—hindi lang sa katawan, kundi sa presensya.

Nag-iba ang kilos ni Lino kay Lina. Mas tahimik. Madalas pagod. Minsan, hindi na makatingin ng diretso. Ramdam ni Lina ang pagbabago, pero pinili niyang huwag magtanong.

Isang gabi, habang natutulog si Lina, tahimik na lumabas si Lino para makipagkita kay Andrea. Sa motel. Sa pagitan ng halik, sulyap, at bulong—may binitawan si Andrea.

“Gusto mo ba talaga akong iwan?”

Hindi sumagot si Lino. Hinalikan lang niya ito at niyakap nang mahigpit.

Dalawang buwan ang lumipas. Nagtataka si Andrea. Hindi siya dinadatnan. Akala niya ay epekto lang ng stress. Pero nang makumpirma sa test kit ang hinala, halos mabitawan niya ito.

Buntis siya. At si Lino ang ama.

Nang sabihin niya ito kay Lino, tila tumigil ang mundo nito.

“Hindi ko alam kung matutuwa ba ako o matatakot,” sabi ni Lino.
“Hindi ko kailangan ng suporta mo kung ayaw mo,” sagot ni Andrea. “Kaya ko ito.”
“Hindi. Anak ko ’yan. Pananagutan ko.”

Hindi alam ni Lino kung paano haharapin ang gulo. Pero sa isip niya, ito na ang pagkakataong maging ama—kahit sa maling paraan.

Lumipas ang mga buwan. Nagpatuloy ang dalawa sa paglilihim. Si Andrea ay tahimik na nagbuntis, at si Lino ay palihim na dumadalaw, nagpapadala ng pera, nagdadala ng prutas, bitamina, at minsan, pasalubong na galing kay Lina—na hindi niya alam, para pala sa anak ng asawa niya sa ibang babae.

Hindi rin madalas nag-uusap sina Andrea at Lino tungkol sa kinabukasan. Walang malinaw na plano. Pero nang isilang si Lucio, unang naramdaman ni Lino ang matinding halong saya at bigat.

Isang gabi, sinadya ni Lino si Andrea sa ospital. Tahimik na binuhat niya ang sanggol. Mula ulo hanggang talampakan, para siyang nawala sa mundo. May hawig si Lucio kay Lina—o baka guni-guni lang. Pero sa halik na iniwan niya sa noo ng bata, malinaw ang isang bagay: ito ang anak niyang hindi niya kayang ipakilala.

Sa kabilang banda, si Lina ay patuloy na naghahanap ng saysay sa araw-araw. Isang weekend, sinamahan niya ang kaibigan sa isang outreach activity sa Tarlac. Nagkataon—iyon din ang bayan na kinalakhan ni Andrea, at kung saan siya pansamantalang umuuwi habang nagpapagaling. Hindi sinasadya, dumaan sila sa health center na pinagtatrabahuan ng pinsan ni Andrea.

At doon, nakita ni Lina ang isang babaeng may karga-kargang sanggol. Pamilyar ang mukha. Hindi niya agad naalala kung saan nakita. Nang tumalikod ang babae, sumulyap ito saglit. Si Andrea.

Kahit hindi nagpakilala, may kutob na agad si Lina. Parang may humugot sa sikmura niya.

Pag-uwi niya, hinarap niya si Lino.

“May gusto ka bang sabihin sa’kin?”

Hindi agad sumagot si Lino.

“May babae ka ba?”

Tahimik.

“Lino… may anak ka ba sa ibang babae?”

Bumigat ang hangin. Sa unang pagkakataon sa buong buhay nila, napuno ng tahimik na iyak ang bahay. Hindi iyak ng sakit sa katawan—iyakan ng pagkabiyak ng tiwala.

“Hindi ko sinadya, Lina. Nangyari lang. Pero minahal ko siya. Hindi tulad ng pagmamahal ko sa’yo. Iba ’yon. Pero hindi ko rin kayang talikuran ’yung bata.”

“Ilabas mo siya,” mahinang sagot ni Lina. “Gusto ko siyang makita.”

Kinabukasan, dinala ni Lino si Lucio at si Andrea sa bahay. Tahimik lang si Andrea, halatang labag sa loob niya. Si Lucio, tahimik na nakatingin kay Lina—parang may pakiramdam ang bata na may kaugnayan sila.

Si Lina, matagal lang na nakatingin. Lumapit. Pinatong ang palad sa pisngi ni Lucio. Napaluha siya.

“Maganda ang mata niya. Parang sa tatay niya. Pero mas mabait.”

Walang nagsalita. Tumayo si Lina at pumasok sa kwarto. Wala nang drama. Wala nang sigawan. Wala nang eksena. Pagbalik niya, may dala siyang laruan—isang lumang teddy bear na matagal nang itinatago sa baul.

“Sa’yo na, Lucio,” sabi niya.

Ilang linggo ang lumipas. Hindi umalis si Lina. Hindi rin pinilit ni Lino. Patuloy ang pagdalaw ni Andrea sa bahay para ipakita si Lucio. Hanggang sa unti-unting natutunan ni Lina ang katotohanang hindi niya kayang baguhin: may anak ang asawa niya, at kung galit ang pipiliin niya, si Lucio ang mawawala.

Makalipas ang isang taon, kasamang lumalakad si Lucio sa hardin ng bahay nina Lino at Lina. Tatlong taong gulang na siya. Tumatawa, tumatakbo, sumisigaw ng “Mama Lina!”

Sa una, masakit pakinggan. Pero kalaunan, naging natural. Hindi dahil nakalimot si Lina—pero dahil natutunan niyang may mga pusong pwedeng mahalin kahit hindi mo kadugo.

Si Lino? Hindi niya kailanman pinatawad ang sarili nang buo. Pero pinilit niyang bumawi araw-araw—hindi sa mga salita, kundi sa pagkatao.

Si Andrea? Nanatiling malapit, pero hindi kailanman pumasok muli sa pagitan ng mag-asawa. Mahal pa rin niya si Lino, oo. Pero mas pinili niyang hindi sirain ang natitirang pagkataong mayroon siya.

Hindi perpekto ang kwento. Walang happy ending na parang sa pelikula. Pero totoo ito—punô ng sakit, hirap, pero may lugar pa rin para sa pag-asa, pag-ako ng kasalanan, at tahimik na pagmamahal.

WAKAS………..