Mabigat ang bawat hakbang ko habang papasok sa gate ng eksklusibong subdivision kung saan nakatira ang anak kong si Lisa at ang kanyang asawang si Miguel. Ako si Tatay Mario, 65 anyos, isang retiradong magsasaka. Ang suot ko ay ang aking paboritong polo na medyo kupas na, na itinago ko pa para sa mga espesyal na okasyon. Ngayon ay Araw ng mga Ama, at inimbitahan ako sa isang salu-salo sa bahay ng mga magulang ni Miguel. Sa totoo lang, ayaw ko sanang pumunta. Hindi ako sanay sa karangyaan. Sa tuwing nandoon ako, pakiramdam ko ay isa akong mantsa sa malinis at makintab nilang pamumuhay. Ang mga magulang ni Miguel, sina Don Ricardo at Doña Elvira, ay mababait naman sa akin, pero ramdam ko ang pader sa pagitan namin—ang pader ng estado sa buhay.

Si Lisa ang kaisa-isa kong anak. Maaga kaming naulila sa kanyang ina, kaya ako na ang tumayong tatay at nanay niya. Hindi naging madali ang buhay namin sa probinsya. Upang mapag-aral siya sa Maynila at maging isang Accountant, ibinenta ko ang kaisa-isa naming lupain na minana ko pa sa aking mga magulang. Ibinenta ko rin ang aking kalabaw. Namasukan ako bilang kargador sa palengke kahit sumasakit na ang aking likod. Ang lagi kong sinasabi sa kanya noon, “Anak, mag-aral kang mabuti. Hayaan mo na si Tatay, basta makapagtapos ka, sulit ang lahat ng pagod ko.” At hindi naman ako binigo ni Lisa. Nagtapos siya nang may karangalan, nakapagtrabaho sa malaking kumpanya, at nakapangasawa ng isang mabuting lalaki na galing sa mayamang pamilya.

Pagpasok ko sa mansyon, agad akong sinalubong ni Lisa. “Tay! Salamat at nakarating kayo!” bati niya sabay mano. Maganda ang anak ko, mukhang-mukha ang nanay niya. “Happy Father’s Day, Tay.” Nginitian ko siya at iniabot ang dala kong supot ng mangga na pinitas ko pa sa bakuran ng tiyahin niya. “Para sa inyo ‘yan, anak. Alam kong paborito mo.” Medyo nahihiya ako dahil nakita kong ang daming imported na prutas sa mesa—ubas, mansanas, peras. Ang mangga ko ay mukhang naligaw. “Salamat Tay!” sabi niya, pero agad din itong ibinigay sa katulong para ilagay sa kusina.

Nagsimula ang kainan. Napakasarap ng mga handa—lechon, seafoods, steak. Pero parang walang lasa ang pagkain sa akin. Nakatingin lang ako sa paligid. Nakikita ko kung paano magbiruan si Lisa at ang biyenan niyang si Don Ricardo. “Dad, you look great today!” sabi ni Lisa kay Don Ricardo. Parang may kirot sa puso ko. ‘Dad’ na rin ang tawag niya dito. Sabagay, ama ito ng asawa niya. Dapat lang na igalang niya. Pero hindi ko maiwasang mainggit. Si Don Ricardo, amoy mamahaling pabango, naka-smart casual na damit, at relaks na relaks. Ako, amoy-araw na kahit anong ligo ko, at ang mga kalyo sa kamay ko ay hindi maitatago.

Nang matapos ang tanghalian, tumayo si Lisa at Miguel sa gitna. “May surprise po kami,” anunsyo ni Lisa. Excited ang lahat. Unang lumapit si Lisa kay Don Ricardo. May inabot siyang isang malaking puting envelope na may gold ribbon. “Happy Father’s Day, Dad Ricardo! Thank you for accepting me into your family and for guiding Miguel.”

Binuksan ni Don Ricardo ang envelope. Nanlaki ang mga mata nito. “Wow! A Luxury Cruise Package to Japan and Korea for two?! This is amazing, Hija! Thank you!” Nagpalakpakan ang mga bisita. Tuwang-tuwa si Don Ricardo at Doña Elvira. “Grabe, ang mahal niyan!” bulungan ng mga bisita. “Ang galante naman ni Lisa.”

Napayuko ako. Isang cruise. Pangarap ng marami ‘yon. Masaya ako na kaya na ng anak kong magbigay ng ganoong regalo. Pero sa kabilang banda, may bumulong sa isip ko na demonyo ng selos. “Bakit sa biyenan, cruise? Ako na nagpakahirap, ano kaya ang sa akin?” Naramdaman kong parang lumiliit ako sa upuan ko. Gusto ko nang umuwi. Sapat na sigurong nakita ko siyang masaya. Siguro, bibigyan niya ako ng bagong damit o sapatos. Ayos na ‘yon. Sanay naman ako sa simple.

“At syempre,” narinig kong sabi ni Lisa, “Para sa pinaka-importanteng lalaki sa buhay ko. Ang aking Tatay Mario.”

Tumayo ako, pilit na ngumingiti kahit mabigat ang dibdib. Lumapit si Lisa sa akin. Wala siyang dalang malaking envelope. Wala siyang dalang susi ng kotse. Ang dala niya ay isang maliit, gusgusin, at lumang paper bag. Kulay kape ito at tila gamit na gamit na.

Nagtinginan ang mga bisita. Medyo napahiya ako. Bakit ganito? Bakit parang basura ang lalagyan? Pero tinanggap ko iyon. “Salamat, anak,” sabi ko.

“Buksan niyo po, Tay,” utos ni Lisa, na nangingilid ang luha.

Dahan-dahan kong binuksan ang lumang paper bag. Sa loob, may nakapa akong papel. Isang lumang papel na medyo naninilaw na. Inilabas ko ito. Nang mabasa ko ang nakasulat sa itaas, biglang nanlabo ang paningin ko dahil sa luhang mabilis na namuo sa aking mga mata. Nanginginig ang kamay ko habang hawak ang papel.

Ito ay ang “Transfer Certificate of Title”—ang titulo ng lupa namin sa probinsya. Ang lupang ibinenta ko sampung taon na ang nakararaan para matustusan ang kanyang huling taon sa kolehiyo at ang board exam niya. Ang lupang kinalakihan niya. Ang lupang pinaglibingan ng puso at pawis ko.

“T-Tay…” basag ang boses ni Lisa. “Naalala niyo po ba noong ibinenta niyo ‘yan? Umiiyak kayo noon sa likod ng bahay habang kinakausap niyo ang litrato ni Nanay. Humihingi kayo ng tawad kay Nanay kasi nawala ang pamana niya. Nangako po ako sa sarili ko noon… sabi ko, ‘Balang araw, babawiin ko ‘to. Ibabalik ko kay Tatay ang dangal niya.’”

Napahagulgol ako. Napaluhod ako sa sahig habang yakap-yakap ang titulo. Ang akala kong Cruise ang pinakamagandang regalo, wala pala ‘yun sa kalingkingan nito. Ang Cruise ay bakasyon ng ilang araw, pero ito… ito ay ang buhay ko. Ito ang tahanan namin.

“Binili ko po ulit ang lupa sa nakabili,” patuloy ni Lisa, na lumuhod na rin para yakapin ako. “At hindi lang po ‘yun. Pina-renovate ko na rin po ang bahay natin doon. Tay, hindi niyo na kailangang mamasukan o magtinda ng gulay. May monthly allowance na po kayo sa akin. Ang gusto ko, umuwi kayo doon at magpahinga. Magtanim kayo kung gusto niyo, pero hindi dahil kailangan, kundi dahil gusto niyo. Sa’yo na ulit ‘yan, Tay.”

Ang mga bisitang kanina ay nagbubulungan tungkol sa paper bag ay natahimik. Nakita ko si Don Ricardo na nagpupunas ng luha. Lumapit siya sa akin at tinapik ang likod ko. “Mario,” sabi niya, “Ikaw ang may pinakamagandang regalo ngayong araw. Pinalaki mo nang mahusay ang anak mo. Saludo ako sa’yo.”

Niyakap ko si Lisa nang mahigpit. “Anak, sobra-sobra ito. Ang makita lang kitang maayos, sapat na sa akin. Pero salamat… salamat dahil hindi mo nakalimutan ang pinanggalingan natin.”

“Kayo ang pinanggalingan ko, Tay. Kayo ang ugat ng lahat ng meron ako ngayon. I love you, Tay,” sagot niya.

Nang araw na iyon, umuwi ako hindi dala ang mga tira-tirang pagkain, kundi dala ang dignidad at karangalan ng isang ama. Narealize ko na mali ako ng akala. Hindi nasusukat ang pagmamahal sa kintab ng regalo. Ibinigay ni Lisa ang cruise sa biyenan niya bilang pasasalamat at pakikisama, pero ibinigay niya sa akin ang pangarap at alaala namin.

Sa loob ng gusgusing paper bag na iyon—na siya palang paper bag na pinaglagyan ko ng baon niya noong una siyang lumuwas ng Maynila—nandoon ang pinakamahalagang yaman: ang pagtanaw ng utang na loob at wagas na pagmamahal ng isang anak.

Kaya sa mga anak na nakakabasa nito, huwag niyong kalilimutan ang mga magulang niyo. Hindi namin kailangan ng mamahaling regalo. Ang maalala niyo lang kami at ang mga sakripisyo namin, at maramdaman naming mahalaga pa rin kami sa inyo kahit matanda na kami, ay sapat na para pawiin ang lahat ng pagod namin.

Kayo mga ka-Sawi, anong pinakamagandang regalong natanggap niyo o naibigay niyo sa inyong ama? Naniniwala ba kayo na ang pagtanaw ng utang na loob ay ang susi sa masaganang buhay? Mag-comment sa ibaba at i-tag ang inyong mga Tatay! 👇👇👇