Mabigat at masangsang ang amoy ng mga bulaklak at kandila sa loob ng aming maliit na sala. Puno ng tao—mga kamag-anak, kaibigan, at mga katrabaho ng asawa kong si David. Ako si Lena, ang biyudang naiwan ng isang mabuting asawa… o iyon ang akala ko. Limang araw na ang nakalilipas nang mamatay si David sa isang motorcycle accident habang pauwi galing sa trabaho. Biglaan. Masakit. Walang paalam. Pero sa kabila ng pagdadalamhati ko, may isang tinik sa dibdib ko na hindi ko maalis-alis. Isang pagdududa na nagsimula ilang buwan bago siya mawala.

Si David ay isang supervisor sa isang warehouse. Masipag siya, mapagmahal, at family-oriented. Pero nitong mga huling buwan, nagbago siya. Madalas siyang umuwi nang hatinggabi. “Overtime,” ang lagi niyang dahilan. Pero kapag tinitingnan ko ang payslip niya, wala namang dagdag sa sweldo. Mas lalo akong nagtaka nang makita kong nabawasan ng malaki ang aming ipon sa bangko. Halos singkwenta mil ang nawala. Nang tanungin ko siya, nagalit siya. “May pinagbayaran lang na utang, Lena! Huwag mo na akong tatanungin!” iyon ang unang beses na sinigawan niya ako. Mula noon, naging mailap na siya. Laging naka-lock ang cellphone. Laging lumalabas ng bahay kapag may tumatawag.

Ang hinala ng nanay ko at mga kaibigan ko: “May babae ‘yan, Lena. Ganyan ang galawan ng mga lalaking nangangaliwa.” Pilit kong winawaksi sa isip ko, pero ang ebidensya ay nariyan. Ang nawawalang pera, ang nawawalang oras, ang pagiging secretive. At ngayon, kahit patay na siya, tila hindi pa rin ako pinatatahimik ng hinalang iyon.

Nasa huling gabi na kami ng lamay. Pagod na pagod na ako sa kakaiyak at kakaasikaso sa mga bisita. Nakaupo ako sa tabi ng kabaong ni David, tinititigan ang kanyang mukha sa ilalim ng salamin. “David… bakit?” bulong ko. “Minahal naman kita nang buo. Kung may iba ka, sana sinabi mo na lang.”

Nasa bulsa ko ang cellphone ni David. Nakuha ito ng mga pulis sa pinangyarihan ng aksidente. Basag ang screen pero gumagana pa. Simula nang makuha ko ito, may isang numero na paulit-ulit na tumatawag at nagte-text. Walang pangalan. Numero lang. Ang mga text ay maikli: “Kuya, asan na po kayo?”, “Kuya, kailangan na po namin kayo.”, “Please po, sagutin niyo.”

Hindi ko binabasa nang buo o sinasagot dahil natatakot ako sa katotohanan. Pero ngayong gabi, bandang alas-dos ng madaling araw, habang paalis na ang karamihan sa mga bisita at tahimik na ang paligid, tumunog na naman ang cellphone.

Kring… Kring…

Ang tunog ay parang sirena sa tahimik na gabi. Nagising ang diwa ko. Tiningnan ko ang screen. Yung numero na naman.

Kumulo ang dugo ko. “Ang kapal ng mukha ng babaeng ito,” sabi ko sa sarili ko. “Nakaburol na ang asawa ko, nanggugulo pa rin! Hindi man lang iginalang ang patay!”

Tumayo ako at lumabas ng bahay papunta sa may terrace para hindi marinig ng mga natutulog na kamag-anak. Huminga ako nang malalim. Pinindot ko ang answer button.

“Hello?!” sigaw ko, galit na galit. “Sino ka ba?! Alam mo bang patay na ang may-ari ng teleponong ito?! Bakit tawag ka nang tawag?! Ikaw ba ang kabit niya?! Pwes, mahiya ka naman! Nandito ang asawa niya at mga anak, nagluluksa, tapos ikaw nanggugulo ka!”

Natahimik ang kabilang linya. Inaasahan kong sasagot siya nang mataray o ibababa ang telepono. Pero narinig ko ang isang mahinang hikbi.

“P-Patay na po si Kuya David?” boses ng isang batang babae. Garalgal at parang takot na takot. “Ma’am… sorry po… h-hindi ko po alam…”

Natigilan ako. Bata? Bakit bata?

“Sino ka?” tanong ko, medyo humupa ang galit pero nandoon pa rin ang hinala. “Anak ka ba niya?”

“H-Hindi po,” sagot ng bata habang umiiyak. “Ako po si Angel. Si Kuya David po… siya po ang tumutulong sa amin. Hinihintay po kasi namin siya sa ospital… sabi niya dadalhin niya ‘yung gamot ni Nanay… pero hindi na po siya dumating… tatlong araw na po kaming naghihintay…”

Ospital? Gamot? Nanay?

Naguluhan ako. “Anong ospital? Sinong Nanay? Anong kinalaman ni David sa inyo?”

“Ma’am, pasensya na po… kung pwede po sana… pwede po ba akong pumunta diyan? Gusto ko po makita si Kuya David… gusto ko pong magpasalamat…”

Binigay ko ang address namin. Hindi ko alam kung bakit. Siguro dahil gusto kong malaman ang katotohanan. Siguro dahil gusto kong makita kung sino ang mga “tinutulungan” daw ng asawa ko.

Makalipas ang isang oras, may humintong tricycle sa tapat ng aming bahay. Bumaba ang isang dalagita, siguro ay nasa 14 o 15 anyos. Payat, naka-tsinelas, at may suot na kupas na damit. Namumugto ang mga mata nito. May dala siyang isang plastik na supot na may lamang mga sampaguita.

Lumapit siya sa akin sa gate. “Kayo po ba ang asawa ni Kuya David?” tanong niya. Tumango ako. “Ako si Angel,” sabi niya sabay mano.

Pinapasok ko siya. Nang makita niya ang kabaong ni David, napahagulgol siya. Lumuhod siya sa harap ng kabaong at inilagay ang mga sampaguita. “Kuya David… sorry po… sorry kung makulit ako sa text… akala ko po nakalimutan niyo na kami…”

Hinayaan ko muna siyang umiyak. Nang kumalma siya, kinausap ko siya. “Angel, sabihin mo sa akin ang totoo. Ano mo si David?”

Huminga nang malalim si Angel at naglabas ng isang lumang notebook mula sa kanyang bulsa. “Ma’am, hindi ko po kaanu-ano si Kuya David. Nakilala niya lang po ako sa labas ng simbahan anim na buwan na ang nakakaraan. Nagtitinda po ako ng sampaguita noon habang umiiyak kasi pinalayas kami sa inuupahan namin at nasa ospital ang Nanay ko, may sakit sa bato.”

Binuksan niya ang notebook. Puno ito ng listahan ng mga gamot at resibo.

“Nakita po ako ni Kuya David. Tinanong niya kung bakit ako umiiyak. Nung nalaman niya ang kwento ko, sinamahan niya ako sa ospital. Binayaran niya po ang bill namin. Simula noon, linggo-linggo na siyang dumadalaw. Siya po ang bumibili ng gamot ni Nanay. Siya po ang nagbabayad ng dialysis.”

Nanlaki ang mga mata ko. Ang mga gabing late siya umuwi… nasa ospital siya?

“Ma’am,” patuloy ni Angel, “sabi po ni Kuya David, huwag daw po naming sasabihin sa inyo. Kasi daw po… nahihiya siya na nababawasan ang ipon niyo. Sabi niya, babawiin niya ‘yun sa overtime. Sabi niya, mahal na mahal niya kayo kaya ayaw niyang mag-alala kayo o magalit dahil tumutulong siya sa ibang tao kahit kapos din kayo.”

Kinuha ni Angel ang isang resibo sa notebook. “Ito po… ito po ‘yung huling ibinigay niya. Resibo ng dialysis noong isang linggo. Ang halaga po ay 50,000 pesos. Sabi niya, inadvance niya ‘to sa kumpanya o inutang, hindi ko po alam. Basta sabi niya, ‘Angel, para gumaling na ang Nanay mo.’”

Napaupo ako sa sofa. Limampung libo. Iyon ang nawawala sa bank account namin. Ang akala kong ginastos niya sa babae, ginamit pala niya para dugtungan ang buhay ng isang nanay na hindi naman niya kaanu-ano.

“Ma’am,” sabi ni Angel, “si Kuya David po ang naging anghel namin. Wala po kaming ibang malapitan. Noong araw po na naaksidente siya… nag-text po siya sa akin. Sabi niya, ‘Angel, pauwi na ako. May dala akong prutas para sa Nanay mo. At saka may binili akong pasalubong para sa asawa ko, Peace offering ko kasi lagi akong late umuwi.’”

“Pasalubong?” tanong ko.

“Opo. Isang kwintas po. Nakita ko po sa bag niya nung huli kaming magkita. Gold necklace po na may pendant na puso. Sabi niya, ‘yung asawa ko ang buhay ko. Gusto ko siyang sorpresahin.’”

Parang sinaksak ang puso ko. Noong nakuha namin ang gamit ni David sa punerarya, may nakita kaming maliit na kahon sa bulsa ng jacket niya. Wasak na ito at hindi namin binuksan dahil sa sobrang sakit. Akala ko, para sa kabit ‘yun.

Tumakbo ako sa kwarto. Kinuha ko ang plastic bag ng mga gamit ni David. Hinanap ko ang maliit na kahon. Binuksan ko ito. Sa loob, may isang gold necklace. May maliit na card na nakasingit.

Binasa ko ang sulat kamay ni David:

“Mahal kong Lena, Sorry kung lagi akong wala. Sorry kung nabawasan ang ipon natin. May tinulungan lang ako. Alam kong magagalit ka kasi nag-iipon tayo para sa bahay, pero hindi ko kayang tumalikod sa nangangailangan. Babawi ako, Mahal. Promise. Happy Anniversary in advance. Mahal na mahal kita.”

Napahagulgol ako. Napaluhod ako sa sahig habang yakap-yakap ang kwintas at ang sulat. Ang asawa ko… ang asawa kong pinagbintangan kong manloloko… ay isang bayani. Namatay siyang nag-iisip sa akin at sa kapwa niya. Habang ako, nilalamon ng selos at galit, siya ay nagpapakabayani sa labas.

Yinakap ako ni Angel. “Ma’am, napakabuti po ni Kuya David. Huwag po kayong malungkot. Nasa langit na po siya.”

Kinabukasan, sa araw ng libing, hindi lang kami ang naghatid kay David. Dumating ang nanay ni Angel na naka-wheelchair, at marami pang ibang tao—mga batang kalye na binibigyan pala ni David ng pagkain, mga katrabaho na tinulungan niya. Doon ko nalaman na hindi lang pala sina Angel ang tinulungan niya. Marami sila. Si David ay namuhay nang simple pero nag-iwan ng yamang hindi mananakaw—ang kabutihan.

Humarap ako sa kabaong ni David bago ito ibaba sa lupa. “Mahal… patawarin mo ako. Patawarin mo ako sa mga hinala ko. Napakaswerte ko sa’yo. Napakabuti mong tao. Ipinapangako ko, itutuloy ko ang nasimulan mo. Hindi ko pababayaan sina Angel.”

Mula noon, naging misyon ko na rin ang tumulong. Katuwang ko si Angel na ngayon ay pinag-aaral ko na. Ang sakit ng pagkawala ni David ay naging inspirasyon. Napatunayan ko na hindi lahat ng lihim ay masama. Minsan, ang mga itinatago ng ating mga mahal sa buhay ay ang mga bagay na nagpapatunay kung gaano sila kadakila.

Sa bawat ring ng telepono, naaalala ko siya. Hindi bilang asawang nagkulang, kundi bilang asawang sobra-sobra ang ibinigay na pagmamahal sa mundo.

Kayo mga ka-Sawi, naranasan niyo na bang maghinala sa partner niyo tapos mali pala kayo? Anong gagawin niyo kung matuklasan niyo ang ganitong klaseng lihim? Mag-comment sa ibaba at i-share ang kwentong ito para magsilbing aral sa lahat na huwag agad manghusga! 👇👇👇