MANILA, Pilipinas – Humihiyaw ang bulwagan ng Senado sa tensyon at pagdududa habang nagsimula ang pagdinig sa isang kaso ng malawakang smuggling na muling naglantad sa kabulukan ng sistema. Sa gitna ng mga dokumento, talaan, at pagtatanong, tumindig ang isang pangunahing indibidwal: si Mr. Lugin Tenero, isang customs broker, na ang testimonya ay lalong nagpalalim sa misteryo at nagdulot ng seryosong aksyon mula sa mga mambabatas.

Ang sentro ng imbestigasyon ay ang pagpasok ng kargamento ng frozen mackerel na nagkakahalaga ng P68 milyon. Ngunit sa artipisyal na deklarasyon nito, tanging P40 milyon lamang ang nakalagay sa mga papeles, at mas nakakagulat, idineklara itong simpleng chicken poppers—isang malinaw na pagtatangka na umiwas sa tamang buwis at regulasyon.

Si G. Tenero, na kumakatawan sa 1024 Consumer Goods Trading, ang pumirma sa mga kritikal na dokumento. Sa ilalim ng tanong, inilatag niya ang kaniyang depensa: siya ay isang broker lamang, at ang kaniyang tungkulin ay magproseso ng mga dokumento na ibinigay sa kaniya. Iginiit niya na ang lahat ng utos ay nagmula sa isang taong nagpakilalang “Mr. Carlos”—isang “authorized representative” daw ng consignee.

Ngunit dito nagsimula ang pagdududa. Paanong ang isang taong may karanasan bilang broker mula pa noong 2017 ay makikipagtransaksyon at pipirma sa mga dokumento para sa P68 milyong halaga ng kargamento nang hindi man lang alam ang buong pangalan, lalo na ang apelyido, ng taong nag-utos? Paulit-ulit siyang tinanong ng mga senador, ngunit paulit-ulit din siyang umiling at sinabing hindi niya alam ang apelyido ni Mr. Carlos.

Hindi maikakaila ang pag-aalinlangan sa tono ng mga senador. Para sa kanila, ang sagot ni G. Tenero ay hindi kapani-paniwala at hindi tumutugma sa katotohanan ng isang transaksyong may malaking halaga. Binigyang diin ng komite ang isang masakit na “pattern”: Ang sistema ng smuggling ay gumagamit ng mga maliliit na broker at ahente bilang mga “sakripisyal na tupa” o “panangga” (shield). Sila ang humaharap sa kapahamakan, habang ang mga nasa likod, ang tunay na kumikita at nagpapatakbo ng malawakang network, ay nananatiling lihim at hindi matukoy.

Ang pagdinig ay nagpinta ng larawan ng isang bulok na sistema kung saan ang pawis, hirap, at kabuhayan ng mga Pilipinong magsasaka at mangingisda ay nasasayang at napupunta sa bulsa ng mga iresponsableng indibidwal. Ang mga artipisyal na deklarasyon na gaya nito ay direktang pumapatay sa lokal na industriya ng pagkain, lalo na sa agrikultura at pangisdaan, na siyang pinagkukunan ng kabuhayan ng milyun-milyong Pilipino.

Sa gitna ng paglilitis ng mga inconsistency—mula sa pagpapahiram ng lisensya hanggang sa kawalan ng kaalaman sa apelyido ng nag-utos—nagdesisyon ang komite. Sa mosyon na inihain, si G. Lugin Tenero ay ‘cited in contempt’ o binigyang seryosong pag-aalipusta sa Senado dahil sa pag-iwas sa mga sagot at pagtanggi na magbigay ng sapat na impormasyon tungkol kay Mr. Carlos. Agad na inaprubahan ang mosyon, at inutusan ang paglilipat kay G. Tenero sa Pasay City jail, maliban na lamang kung may bakanteng detensyon sa Senado.

Hindi nagtagal, sumunod na tumindig si Ms. Brenda de Sagon ng Birches Consumer Goods Trading. Katulad ni Tenero, inilahad ni Ms. Sagon na pinahiram lamang niya ang lisensya ng kanilang consignee kay “Sir Vicente” at hindi niya personal na kilala ang kliyente. Muli, umiikot ang parehong tema: pinahiram, pumirma, umasa, ngunit hindi kilala.

Naglabas ng seryosong babala ang mga senador: ang mga kasong may kinalaman sa economic sabotage at paglabag sa agricultural laws ay maaaring magdala ng parusang life imprisonment. Hindi ito biro. Ang kaseryosohan ng parusa ay nagpapakita kung gaano kalaki ang pinsalang idinudulot ng ganitong operasyon sa ekonomiya ng bansa.

Ngunit nag-alok din ng pagkakataon ang Senado. Kung handang sabihin ang buong katotohanan, maaari silang kilalanin bilang state witness at mabigyan ng proteksyon. Ang sandali ay naging personal: ang pag-iyak ni G. Tenero, ang pag-aalala para sa kaniyang nag-iisang ina, ang hirap ng pamilya, at ang pagnanais na magtrabaho ng marangal. Ngunit, ayon sa mga senador, hindi sapat ang kanilang mga paliwanag.

Sa huli, nagbigay ng malinaw na pahayag ang komite: Ang kanilang layunin ay hindi ikulong ang maliliit na tao, kundi putulin ang sistema na paulit-ulit na ginagamit sila bilang panangga. Kailangan ng Senado na mag-imbestiga nang mas malalim, hindi lamang sa mga broker, kundi sa mismong ugat ng pondo at operasyon.

Ang kailangan ngayon ay ang pagsubaybay sa pinagmulan ng pera—suriin ang mga kontrata, bank records, at komunikasyon na maaaring magbunyag ng koneksyon sa mas mataas na antas. Sino ang may kakayahang magpondo ng P68 milyong transaksyon at manatiling hindi makita?

Ang pangunahing tanong na iniwan ng pagdinig ay nananatiling nakabitin sa hangin: Sino nga ba si Mr. Carlos (at si Vicente) at hanggang kailan gagamitin ang mga maliliit na Pilipino bilang panangga ng isang malawak na network ng smuggling? Kailangang ilahad ng Senado ang buong katotohanan upang panagutin ang mga may sala at tiyakin na may mekanismong magpapahinto sa ganitong modus operandi na sumisira sa ekonomiya at kabuhayan ng bansa.