Ang umaga ay hindi pa man sumisikat nang husto, ngunit ang palengke ng San Roque ay gising na gising na. Ang sigawan ng mga tindera, ang tunog ng mga bumabagsak na yelo, at ang matapang na amoy ng pinaghalong isda, gulay, at karne ay bumubuo sa isang mundong malayong-malayo sa tahimik na mga library at naka-aircon na mga silid-aralan ng Crestwood University. Para kay Maya dela Cruz, ang dalawang mundong ito ay ang kanyang buhay. Mula Lunes hanggang Biyernes, siya si “Maya,” ang henyo ng kanilang business class, ang iskolar na laging nakakakuha ng pinakamataas na marka, ang tahimik na babae sa sulok na may suot na lumang salamin at mga damit na galing sa ukay-ukay. Ngunit pagdating ng Sabado at Linggo, siya si “May-may,” ang mapagkakatiwalaang katulong ng kanyang ina, si Aling Rosa, sa kanilang maliit na pwesto ng mga tuyo—daing, tinapa, espasol, at bagoong.

Sa edad na bente, pasan ni Maya ang bigat ng dalawang pagkatao. Mahal niya ang kanyang ina, ngunit kinahihiya niya ang kanilang kabuhayan. Ang amoy ng isda na kumakapit sa kanyang buhok at balat ay tila isang sumpa na pilit niyang hinuhugasan gabi-gabi, natatakot na baka may maamoy ang kanyang mga kaklase sa Lunes. Sa Crestwood, ang mga kaklase niya ay anak ng mga senador, CEO, at mga socialite. Ang kanilang mga problema ay kung saan mag-i-abroad sa bakasyon o anong kulay ng bagong kotse ang bibilhin. Ang problema ni Maya ay kung sapat ba ang kita nila para sa gamot sa alta-presyon ng kanyang ina at sa pamasahe niya sa buong linggo.

Si Bianca Siy, ang reyna ng kanilang klase, ang laging nangunguna sa panlalait kay Maya. “Uy, Maya,” sabi nito isang araw sa cafeteria, “Bakit ‘di ka sumama sa amin sa Solaire mamaya? Ay, oo nga pala, baka wala kang isusuot. At baka… ‘di ka amoy-pang-Solaire.” Nagtawanan ang mga kaibigan nito. Ngumiti lang si Maya at bumalik sa pagkain ng kanyang baon na kanin at itlog, habang sila ay kumakain ng mamahaling sushi at pasta. Laging napapansin ni Bianca na tuwing Biyernes ng hapon, mabilis na nawawala si Maya. “Saan kaya nagpupupunta ‘yang nerd na ‘yan?” tanong ni Bianca sa kanyang mga alipores. “Baka may sugar daddy! O baka… nagtatrabaho sa isang bar!”

Isang Sabado, nagkayayaan ang grupo ni Bianca sa isang sikat na ‘food crawl’ para sa kanilang vlog. Ang kanilang destinasyon: ang “hidden gems” ng San Roque Public Market. Para sa kanila, ito ay isang adventure, isang bagay na ‘aesthetic’ para sa kanilang Instagram. Habang sila ay naglalakad, nakasuot ng mga mamahaling ‘sneakers’ na pilit umiiwas sa mga basa at maduming sahig, narinig ni Bianca ang isang pamilyar na boses.

“Suki, bili na kayo! Bagong gawa ang tinapa, masarap ‘to!”

Napahinto si Bianca. Dahan-dahan siyang lumingon sa pwesto ng mga tuyo. At doon, nakita niya ito. Si Maya. Nakatali ang buhok, pawisan ang mukha, at suot ang isang lumang t-shirt na may mantsa ng bagoong. Ang kanyang mga kamay, na dati’y laging may hawak na libro, ay abala sa pagbabalot ng daing sa dyaryo.

“Oh… my… God…” bulong ni Bianca, habang dahan-dahang inilalabas ang kanyang pinakabagong iPhone. “Girls, look.”

Ang kanyang mga kaibigan ay napanganga, at agad ding kinuha ang kanilang mga cellphone. Ang tawanan ay nagsimula, mahina sa simula, hanggang sa naging halakhakan.

“Hindi ako makapaniwala!” sigaw ni Bianca, habang pinipindot ang ‘record’ button. “Ang top scholar natin… nagtitinda ng mabahong isda! Eww! Kaya pala amoy-lupa ka lagi, Maya! Amoy-tinapa ka pala!”

Narinig ni Maya ang kanyang pangalan. Lumingon siya at natigilan. Ang kanyang pinakamasamang bangungot ay nagkakatotoo. Ang dugo ay tila umakyat lahat sa kanyang mukha. Naramdaman niya ang panginginig ng kanyang mga tuhod. “B-Bianca… Anong ginagawa niyo dito?”

“Anong ginagawa namin?” sagot ni Bianca, habang nilalapit ang camera sa mukha ni Maya. “Nag-vo-vlog kami! At ikaw ang aming ‘Discovery of the Day’! ‘From Scholar to Stinky Fish Vendor!’ Magandang title, ‘di ba?”

“Hala, friend! ‘Yung kamay niya, tingnan mo!” sabi ng isa pa, “Hawak-hawak niya ‘yung maduming isda! Kadiri! Paano mo nahahawakan ‘yung ballpen natin sa school niyan?”

Nagsimulang tumulo ang luha ni Maya. “Parang awa niyo na… ‘wag,” pakiusap niya, sinusubukang takpan ang kanyang mukha.

Lumabas si Aling Rosa mula sa likod ng pwesto, may hawak na isang kahon. “May-may, anak, ito na ‘yung dagd… Hoy! Anong ginagawa niyo sa anak ko? Bakit niyo siya sinisigawan?”

Tiningnan ni Bianca si Aling Rosa mula ulo hanggang paa. Isang matandang babae na may mantsa rin sa damit, halatang pagod. “Ay, may nanay pa pala! Mag-ina nga kayo! Mga ‘Daing Queens’ ng palengke! Hahaha!”

“Tama na!” sigaw ni Maya, ang kanyang hiya ay napalitan ng galit para sa kanyang ina. “Umalis na kayo! Wala kaming ginagawang masama sa inyo!”

“Wow, lumalaban na si fish vendor!” sabi ni Bianca. “Ano’ng gagawin mo? Babatuhin mo kami ng tinapa? Don’t worry, Maya. Ipo-post namin ‘to para sumikat ka. Para malaman ng buong Crestwood kung sino ka talaga!”

“Bianca, tama na ‘yan,” saway ng isa niyang kaibigan na tila nakakaramdam na ng hiya, habang ang ibang mga tindera ay nagsisimula nang tumingin.

“No! Deserve niya ‘to! Ang yabang-yabang niya sa school dahil matalino siya, ‘yun pala…”

Pero bago pa matapos ni Bianca ang kanyang sasabihin, isang malalim at may awtoridad na boses ang pumutol sa lahat.

“Ano ang ibig sabihin ng ‘deserve’ niya ito, Ms. Siy?”

Natigilan ang lahat. Mula sa likod ng grupo ni Bianca, lumitaw ang isang babae na tila hindi nababagay sa lugar na iyon. Siya ay nasa mga sisenta anyos, nakasuot ng simpleng puting linen dress, ngunit ang kanyang hikaw na perlas at ang kanyang tindig ay sumisigaw ng yaman at kapangyarihan. Sa tabi niya ay isang lalaking nakabihis na tila bodyguard.

Ang mukha ni Bianca ay namutla. “D-Doña Amanda… Good morning po! W-What are you doing here?” Kilala niya ang babae. Ito si Doña Amanda de Leon, ang chairman ng board of trustees ng Crestwood University. Ang kanilang pamilya ay isa sa mga minor donor ng unibersidad, at laging sinusubukan ng kanyang ama na makipaglapit dito.

Hindi pinansin ni Doña Amanda ang tanong ni Bianca. Ang kanyang mga mata ay nakatuon kay Aling Rosa, at isang malaking ngiti ang lumitaw sa kanyang mukha.

“Rosa, aking kaibigan!” masiglang bati ni Doña Amanda, lumapit ito at niyakap si Aling Rosa, na ikinagulat ng lahat, lalo na ni Maya. “Pasensya na at natagalan akong makabalik. Na-miss ko ang iyong espesyal na tinapang lemon-grass! At ang daing mong hindi masyadong maalat!”

“Naku, Doña Amanda, kayo po pala!” gulat na sabi ni Aling Rosa. “Kararating lang po ng bagong supply, ipinaghanda ko na po kayo.”

“Salamat,” sabi ng Doña. Pagkatapos ay lumingon siya kay Maya, na nakatayo pa ring tulala. “At ikaw siguro si Maya. Ang iyong ina ay walang ibang bukambibig kundi ang galing mo. ‘Ang iskolar ko,’ lagi niyang sabi. ‘Napakatalinong bata.’ I am so proud to have you in my university.”

Ang mga salitang “my university” ay tumatak sa isip ni Bianca.

Tumingin si Doña Amanda sa mga cellphone na hawak pa rin ng grupo ni Bianca. Ang kanyang ngiti ay nawala, napalitan ng isang malamig na titig.

“At kayo naman, Ms. Siy,” sabi niya, ang kanyang boses ay kalmado ngunit puno ng panganib. “Anong ginagawa ninyo? Ibinabahagi sa mundo ang inyong… kababawan? Pinagtatawanan ninyo ang isang kapwa-estudyante na nagtatrabaho nang marangal para sa kanyang pag-aaral? Isang pag-aaral na, sa pagkakaalam ko, ay binabayaran ninyo pero hindi ninyo siniseryoso?”

“Doña… nagkakamali po kayo… We were just…” nauutal si Bianca.

“Huwag kang magsinungaling sa akin, bata,” putol ni Doña Amanda. “Nakita ko ang lahat mula sa kotse ko. Alam mo ba,” pagpapatuloy niya, habang kinukuha ang isang piraso ng tinapa at inaamoy ito, “ang amoy na ito na kinadidiringan ninyo? Ito ang amoy ng dignidad. Ito ang amoy ng sakripisyo ng isang ina. Ang pwestong ito… ang nagbabayad para sa uniporme ninyo, dahil ang pamilya ni Aling Rosa ay nagbabayad ng buwis—buwis na nagpapagawa ng mga kalsadang dinadaanan ng mga kotse ninyo.”

Naglabas ng wallet ang Doña. “Si Aling Rosa,” sabi niya, habang inaabot ang isang makapal na pliego ng pera kay Aling Rosa, “ay hindi lang isang tindera ng isda. Siya ang nag-iisang supplier ng pinakamataas na kalidad ng daing at tinapa sa lahat ng hotel at restaurant na pag-aari ko. Ang ‘stinky fish’ na ito, Ms. Siy, ay mas mahal pa ang kilo kaysa sa kinakain ninyong wagyu beef sa Solaire.”

Nanlaki ang mga mata ni Bianca at ng kanyang mga kaibigan. Ang babaeng hinamak nila ay supplier pala ng mga pinakamayamang establisyimento sa bansa.

“At ikaw, Maya,” sabi ni Doña Amanda, lumingon sa umiiyak na dalaga. “Huwag na huwag mong ikahihiya ito. Ang mga kamay na ‘yan na amoy-isda ang nagpapanday ng iyong kinabukasan. Ang pawis ng iyong ina ang nagbabayad sa mga librong ginagamit mo. Dapat mo itong ipagmalaki.”

Tumingin siya muli kay Bianca. “Pag-uwi ko, tatawagan ko ang iyong ama. At aasahan kong makita kayong lahat sa opisina ng Dean sa Lunes, kasama ang inyong mga magulang. Ang Crestwood University ay walang lugar para sa mga bully na walang respeto sa kapwa. Malinaw ba?”

Walang makasagot. Para silang mga basang sisiw na napatiklop. Sa isang senyas ng bodyguard ni Doña Amanda, mabilis silang naglakad paalis, ang kanilang mga vlog ay nakalimutan na, ang kanilang mga mukha ay puno ng takot at matinding kahihiyan.

Nang makaalis na sila, niyakap ni Doña Amanda si Maya. “Iha, ikaw ay isang inspirasyon. Dahil sa nakita ko ngayon, hindi ko lang dodoblehin ang iyong scholarship. Simula ngayon, sagot ko na ang lahat ng pag-aaral mo hanggang makatapos ka, pati na ang check-up ng iyong ina.”

Hindi na napigilan ni Maya ang kanyang pag-iyak. Ngunit sa pagkakataong ito, hindi ito dahil sa hiya, kundi sa labis na pasasalamat. Niyakap niya ang kanyang ina. “Nanay… patawad po,” bulong niya.

“Anak, wala kang dapat ihingi ng tawad,” sabi ni Aling Rosa, hinahaplos ang buhok ni Maya. “Mahal na mahal kita. Ipinagmamalaki kita.”

Mula sa araw na iyon, nagbago ang lahat. Ang kwento ay mabilis na kumalat sa Crestwood. Si Bianca at ang kanyang mga kaibigan ay nasuspinde at napilitang mag-sorry sa publiko kay Maya at Aling Rosa. Si Maya ay naging simbolo ng inspirasyon sa unibersidad. Hindi na siya ang tahimik na babae sa sulok.

Linggo ng umaga, bumalik si Maya sa pwesto nila sa palengke. Ngunit sa pagkakataong ito, hindi na siya nakasuot ng lumang hoodie para magtago. Suot niya ang kanyang Crestwood University jacket, ang kanyang buhok ay nakatali nang maayos, at ang kanyang ngiti ay abot-tainga.

“Dalawang kilo ng tinapa, ineng?” tanong ng isang mamimili.

“Opo, suki!” masiglang sagot ni Maya. Kinuha niya ang tinapa gamit ang kanyang mga kamay, hindi na iniinda ang amoy. Dahil para sa kanya, ang amoy na iyon ay hindi na amoy ng kahihiyan. Ito ay ang amoy ng pagmamahal ng kanyang ina. Ito ay ang amoy ng tagumpay.

Para sa inyo, ano ang mas nakakahiya: ang magtrabaho nang marangal sa isang mababang pwesto, o ang mang-api ng kapwa kahit ikaw ay nasa itaas? Naranasan mo na bang ikahiya ang isang bagay na dapat mo palang ipagmalaki? I-share ang inyong mga kwento sa comments.