“Minsan, sa pagitan ng hirap at pag-asa, may isang desisyong kayang baguhin ang buhay hindi lamang ng isang tao, kundi ng dalawang mundong magkaiba.”

Maagang nagising si Leo nang umagang iyon, gaya ng nakagawian. Sa maliit na kusina ng kanilang tahanan, marahang umuusok ang niluluto niyang ulam. Bagama’t hindi marangya ang buhay, masaya siyang inaangkin ang bawat araw—isang manggagalakal na marangal, maaasahan, at higit sa lahat, isang mabuting ama sa dalawang anak.

Pagkabangon nina Gino at Leya, sinalubong nila ang amoy ng mainit na almusal. Si Gino ay nasa ikatlong taon ng high school, samantalang si Leya ay second-year college na bilang isang scholar sa pribadong paaralang matagal nang minimithi ng marami. Sa kabutihang-loob ng scholarship na iyon, allowance at ilang gastusin na lang ang pinoproblema ni Leo.

Pagkatapos kumain, sabay-sabay silang naghanda. Inihatid ni Leo ang kanyang mga anak gamit ang lumang sasakyang ginagamit din niya sa pangangalakal. Hindi man magagara ang gamit nila, buong puso silang proud sa kanilang ama—isang taong hindi kailanman sumuko sa buhay kahit limang taon na ang nakalilipas mula nang bawian ng buhay ang kanilang ina dahil sa isang aksidente habang nagtitinda ito ng gulay sa gilid ng kalsada.

Mula noon, hindi na muling nag-asawa si Leo. Hindi dahil hindi niya kayang magmahal, kundi dahil sapat na ang pag-ibig na iniwan ng asawa niya para punan ang puso niya habambuhay.

May mga pagkakataong tinitingnan ng iba nang may pangmamaliit ang kanilang ama. Ngunit hindi na iyon iniinda nina Gino at Leya. Ang mahalaga, natutustusan nila ang pangangailangan, may tahanan silang inuuwian, at may pag-asang umaalab sa kanilang mga pangarap.

Pagkahatid sa mga bata, nagsimula na si Leo sa kanyang pamamasura. Sa malaking basurahan sa bayan, binuklat niya ang mga tambak na karton, bote, plastik at kung anu-ano pang maaaring ibenta sa junk shop. Kahit mahirap, hindi siya nag-iisa. May kaunting “bigayan” sila ng kanyang kapwa nangangalakal—walang agawan, walang lamangan.

Madalas, maliit lamang ang kanyang kinikita. Kaya niyang magtiis kahit kulang, ngunit sa tuwing nakikita niya ang determinasyon ng kanyang mga anak, para bang nadadagdagan ang lakas niya. Kapag walang pasok, sina Gino at Leya ay tumutulong pa sa tindahan ni Aling Asing para kahit paano ay makadagdag sa pang-araw-araw.

Ngunit tila sinuwerte si Leo sa araw na iyon.

Habang siya’y naglilinis ng basura, napansin niyang kakaunti ang tao sa lugar. Marami siyang nakuha, sapat para mabuo ang tatlong sako. Pagdating sa junk shop, nakakuha siya ng limang daang piso—isang halagang bihira niyang makuha.

Napangiti siya habang bumibili ng karne. “Matutuwa sila Gino at Leya,” bulong niya sa sarili. Isang linggo na rin mula nang huli silang kumain ng ulam na ganoon.

Pagsundo niya sa mga anak, agad siyang sinalubong ng yakap. “Tay, ang dumi niyo!” natatawang sabi ni Leya. Ngunit mabilis naman silang natawa.

“Ayos lang ’yan. Ang dumi na ’yan ang bumubuhay sa atin,” sagot ni Gino na may halong pagmamalaki.

Habang pauwi, napansin ng mga bata ang supot ng karne. “Tay! Karne? Talaga?” Napatango si Leo, at para sa kanya, sapat na ang ngiting iyon upang pagaanin ang isang linggong pagod.

Samantala, sa kabilang bahagi ng bayan, bumaba si Maria Romano mula sa sasakyan. Dinalaw niya ang lupang ipinamana sa kanya sa baryo Marilao, na ngayon ay nagsisilbing tapunan ng basura. Hindi iyon big deal sa kanya; ibinilin naman niyang maaaring gamitin iyon bilang hanapbuhay ng mga nangangalakal.

Habang tinitingnan ang paligid, inalala niya kung saan niya inilagay ang kanyang pitaka. Nang suriin niya ang bag, biglang nanlamig ang kanyang balat.

Wala iyon.

Kinabahan siya. Nasa pitaka ang lahat ng IDs at ATM card niya. Tinulungan siya ng kaibigang si Rose, at sabay silang bumalik sa tambakan upang magtanong sa mga nangangalakal. Ngunit lahat ay umiling.

Napaupo si Maria sa gilid, halos maiyak. Sa dami ng masasamang tao ngayon, paano kung hindi na iyon ibalik?

Samantala, sa bahay ng pamilya Leo, masaya silang kumakain ng hapunan nang biglang magsalita ang ama.

“May napulot ako kanina,” sabi niya habang pumapasok sa silid. Pagbalik niya, dala niya ang isang mamahaling pitaka. Binuksan niya ito at ipinakita ang laman: kumpletong IDs, ATM cards, pati litrato ng isang babaeng nasa edad kuwarenta.

“Ano pong gagawin niyo d’yan, Tay?” tanong ni Leya.

“Aba’y ibabalik ko, syempre. Tiyak na nag-aalala ang may-ari,” sagot niya, diretsong boses.

“Tay, baka bigyan pa kayo ng pabuya!” tupad ni Gino.

Ngunit umiling si Leo. “Anak, ang kabutihang-loob ay hindi ginagawa para sa kapalit.”
Napangiti ang magkapatid. Kahit mahirap, mataas ang prinsipyo ng kanilang ama.

Kinabukasan, sinubukan ni Leo hanapin ang address na nasa ID. Ilang oras siyang nagtanong sa mga tao hanggang makarating sa isang mataas at marangyang gusali.

Agad siyang tinanong ng guwardiya, halatang nag-aalinlangan. Hindi ikinatuwa iyon ni Leo, pero nanatili siyang magalang.

“Nandiyan po ba si Mrs. Maria Romano?” tanong niya.

Bago pa makasagot ang guard, bumukas ang glass door. Lumabas ang isang babaeng elegante, ang mismong babae sa larawan ng pitaka.

“Mang Arturo, sino siya?” tanong ng ginang.

“’Di ko po kilala, ma’am. Gusto ka raw kausapin.”

Nagkatinginan sila ni Leo. Kumabog ang dibdib ni Maria. Tila may kabutihang bumulong sa kanya.

“Inaanyayahan ko po kayong pumasok,” magalang niyang sabi.

Sumunod si Leo, bitbit ang pitakang tapat niyang iningatan.

Pag-upo ni Maria sa swivel chair, marahan niyang tinanong, “Ano po ang sadya ninyo?”

Huminga nang malalim si Leo at inilabas ang pitaka. “Ito po ang napulot ko. Hinanap ko po kayo agad.”

Nanlaki ang mata ni Maria. Hindi niya mapigilang mapaiyak. “Akala ko nawala na ito nang tuluyan. Hindi niyo alam kung gaano kahalaga ang mga ID na ‘yan sa trabaho ko.”

Ngumiti si Leo, simple ngunit puno ng kabutihan. “Wala pong anuman, Ma’am. Kung ano po ang hindi akin, dapat ibalik.”

Hindi makapagsalita si Maria. Sa mundong punô ng panlilinlang, minsan ang kabutihang ito ay parang milagro.

“Mang Leo… paano ko kayo mababayaran?” tanong niya.

Natigilan ang lalaki. “Hindi ko po ginawa ito para sa kapalit.”

Ngunit hindi sumuko si Maria. “Kung ganoon… hayaan mong ako naman ang gumawa ng mabuti.”

At doon nagsimula ang isang pagbabagong hindi inasahan ng tatlong buhay.

Ipinakilala ni Maria si Leo sa kanyang kapatid na HR manager ng isang kompanyang tumatanggap ng regular laborers. Inalok nila si Leo ng mas maayos na trabaho, may benepisyo at mas mataas na sahod. Hindi niya agad tinanggap, ngunit sa huli’y napaisip siya sa kinabukasan ng mga anak.

Sa parehong taon, tinulungan din ni Maria si Leya na makakuha ng mas malaking scholarship grant, at si Gino naman ay binigyan ng access sa isang libreng review program.

Isang simpleng kabutihang ginawa ni Leo, naging dahilan upang bumukas ang pintuan ng mga oportunidad.

At sa huling tagpo ng kanilang kuwento, habang sabay-sabay na kumakain ang mag-aama ng mas masarap na pagkaing hindi nila madalas matikman noon, napabuntong-hininga si Leo.

“Ang dami nating pinagdaanan, mga anak,” sabi niya.

“Pero tay,” sagot ni Gino, “dahil po sa kabutihan niyo, bumalik po ang kabutihan sa atin.”

Ngumiti si Leya. “Hindi po kami magtataka, Tay. Dahil mabait kayo, kahit gaano kahirap ang buhay, babalik at babalik sa inyo ang biyaya.”

At sa sandaling iyon, napagtanto ni Leo na ang kabutihan, gaano man kaliit, ay may kapangyarihang magpabago ng buhay—hindi dahil hinihingi ang kapalit, kundi dahil kusa itong bumabalik sa tamang panahon.