Ang unang araw ng Enero, taong 2021, ay sinasabing simula ng pag-asa, ngunit para sa pamilya ni Christine Angelica “Aika” Faba Dacera, ito ay naging simula ng walang katapusang bangungot—isang paghahanap ng hustisya na humubog sa isang masakit na kuwento ng pagkabigo ng sistema at kapabayaan sa imbestigasyon sa bansa. Si Christine, isang masiglang 23-taong-gulang na flight attendant ng Philippine Airlines, na nagtapos bilang summa cum laude sa University of Mindanao, ay natagpuang walang buhay sa isang bathtub sa City Garden Hotel sa Makati matapos ang isang selebrasyon ng Bagong Taon.

Dalawang taon matapos ang trahedya, ang pangunahing tanong kung ano talaga ang nangyari kay Christine Dacera ay nananatiling nakabitin at walang kasagutan. Ang kaso, na nakakuha ng malawakang atensyon at nag-alab ng galit sa social media, ay hindi nalutas ng matibay na ebidensya, kundi binuwag ng magkasalungat na police reports, kritikal na kamalian sa forensic, at matinding kakulangan sa patunay, na nagresulta sa pormal na pagbasura sa lahat ng kasong kriminal laban sa kanyang mga kasama. Ang trahedya ni Christine ay nagpapatunay na kung minsan, ang pinakamalaking hadlang sa hustisya ay hindi ang krimen mismo, kundi ang malalim na depekto at kapalpakan sa imbestigasyon na sumunod.

Ang Selebrasyong Nauwi sa Trahedya
Tiniyak ni Christine Dacera na matatapos niya ang taong 2020—na tinawag niyang “one hell of a year”—sa kanyang huling flight. Upang ipagdiwang at magpahinga, nag-check in siya sa Room 2209 ng City Garden Hotel sa Makati kasama ang tatlong kaibigan para sa selebrasyon ng Bagong Taon. Ang kanilang salu-salo ay lumawak at sumama pa ang siyam na kalalakihan, ang ilan ay nag-stay sa katabing Room 2207. Ang mga pangyayari sa gabing iyon ay agad na binalot ng kalituhan, lalo na dahil sa mga magkakasalungat na salaysay mula sa maraming bisita.

Ang alam ay, sa madaling araw ng Enero 1, si Christine ay tinulungang makabalik sa kanyang kuwarto. Bandang 10:00 ng umaga, isa sa kanyang mga kasama, si Romel Galida, ang nakakita kay Christine sa bathtub. Sa gitna ng kalituhan o pag-aakala, tinakpan lamang ni Galida si Christine ng kumot, naniniwalang buhay pa siya. Makalipas ang dalawang oras, bandang tanghali, nagising si Galida at natagpuan si Christine na hindi na tumutugon o unresponsive. Nauwi ito sa matinding panic at humingi sila ng tulong sa hotel staff.

Dinala si Christine sa Makati Medical Center, kung saan siya idineklara bilang patay pagdating (dead on arrival). Ang pagkakaroon ng mga pasa (bruises) sa kanyang katawan, na napansin ng kaibigan ng pamilya na si Dr. Marich Ramos, ay nagdulot agad ng matinding pag-aalala, na humantong sa pag-detine sa dalawa sa mga kaibigan ni Christine at sa pormal na pagsisimula ng imbestigasyon.

Sunud-sunod na Kamalian: Kontradiksyon at Pagkalimutan sa Ebidensya
Mula pa lamang sa simula ng imbestigasyon, ang kaso ay nalunod sa kontrobersiya at mga pagkabigo sa proseso na tuluyang nagpawalang-bisa sa kakayahan ng estado na magsampa ng kaso. Ang kalituhan ay nagsimula sa magkasalungat na police reports.

Ang unang autopsy na isinagawa ni Medico Legal Officer Police Major Michael Nick Sarmiento ay nagdeklara na ang sanhi ng kamatayan ay ruptured aortic aneurysm. Ang paunang finding na ito ay nagmumungkahi ng natural, panloob na sanhi, posibleng may kaugnayan sa dati nang karamdaman.

Ngunit, wala pang 24 oras ang lumipas, ang naratibo ay nakakagulat na binaligtad. Opisyal na idineklara ng pulisya ang pagkamatay bilang “rape with homicide.” Ang matinding pagbabagong ito ay umano’y ibinatay sa pagtuklas ng mga pasa sa katawan ni Christine at sa umano’y presensya ng semen. Ang biglaang pagpasok ng mga mahahalagang detalye sa forensic, na kahina-hinalang wala sa orihinal na ulat, ay nagtanim agad ng pagdududa at hinala hinggil sa integridad ng imbestigasyon.

Ngunit ang pinakamalaking pagkakamali ay ang hindi awtorisadong pag-embalsamo sa bangkay ni Christine. Labis na nalungkot at nagalit ang pamilya nang malaman nilang ang kanyang mga labi ay tinrato ng formalin bago ang kumpletong autopsy at nang walang pahintulot nila. Mariing kinondena ng pamilya ni Christine ang aksyon na ito, na nagtalo na ang kemikal na preserbasyon ay magiging dahilan upang maging “inconclusive” o hindi tiyak ang mga toxicology at bodily fluid tests. Ang procedural breach na ito—isang pundamental na kapalpakan sa forensic science—ay labis na nagkompromiso sa mga kritikal na ebidensya na kailangan upang matukoy nang tiyak ang sanhi ng kamatayan, ang presensya ng droga o alak, at kung may naganap na sexual assault. Ang nag-iisang pagkakamaling ito ang naging Achielles’ heel o kahinaan ng prosekusyon.

Ang Panawagan ng Isang Ina at ang Huling Pagbasura
Ang ina ni Christine ang naging simbolo ng desperadong laban para sa hustisya, hayagang nagpahayag ng kanyang paghihirap at paghingi ng pananagutan para sa mga “perpetrators.” Sa isang panayam na may bahid ng luha, ang kanyang sakit at katatagan ay nakapanghihina ng loob: “Ah syempre ilalaban ko ‘yung anak ko… Ayokong ‘yung mga perpetors kung sino gumawa sa anak ko dapat maparusahan. Hindi ni Christine ‘yung brutality na ginawa. Tay, tulungan mo kami. Hindi ko to kaya. Hindi ko kaya. Dapat maparusahan sila. Mapanusahan ‘yung mga gumawa sa anak ko. ‘Yun lang sig [siguro] hustisya para kay Aika. Hustisya para sa anak.” Ang kanyang panawagan ay tumimo sa puso ng isang bansa na galit sa tila napakadaling paraan ng mga may kapangyarihan na makatakas sa parusa.

Sa kabila ng mga paunang pag-aresto at ang opisyal na deklarasyon ng “rape with homicide,” ang kaso ng prosekusyon ay mabilis na gumuho. Ang kakulangan ng sapat na forensic evidence ay napatunayang hindi malalampasan. Nabigo ang pulisya na magbigay ng kinakailangang DNA test, toxicology report, at histopath examination sa tamang panahon at sa isang kapani-paniwalang paraan—mga ebidensya na malamang na ginawang walang silbi ng pagkakamali sa pag-embalsamo.

Noong Enero 2022, eksaktong isang taon matapos ang trahedya ni Christine, pormal na ibinasura ng Makati Prosecutor’s Office ang lahat ng kasong kriminal laban sa mga kalalakihang kasama sa party. Ang paunang tatlong suspek ay pinakawalan, at ang buong high-profile case ay epektibong isinara, na binanggit ang kawalan ng ebidensya upang mapanatili ang mga kaso.

Ang Anino ng Pagharang sa Hustisya: Obstruction at Reckless Imprudence
Bagama’t ibinasura ang mabibigat na kasong kriminal, ang imbestigasyon ay nagbunyag ng malaking maling pag-uugali. Ang National Bureau of Investigation (NBI) ay pumasok, sinuri ang paghawak sa kaso, at nagrekomenda ng pagsasampa ng mga kaso para sa mas mababa, ngunit seryosong krimen.

Inirekomenda ng NBI ang pagsasampa ng kaso ng Obstruction of Justice laban sa labing-isang kalalakihan na nasa party, na nagpapahiwatig ng pinagsamang pagsisikap na itago o baluktutin ang katotohanan ng nangyari noong gabing iyon. Bukod pa rito, ang kaso ng reckless imprudence resulting in homicide ay inirekomenda laban sa ilan sa kanila, na nagpapahiwatig na ang kanilang kapabayaan o kawalang-aksyon ay nag-ambag sa kamatayan ni Christine, kahit na hindi sila ang direktang sanhi ng kamatayan. Nagrekomenda rin ang NBI ng kaso laban sa medical legal officer na responsable sa hindi awtorisadong pag-embalsamo, na kinikilala ang mapangwasak na epekto ng forensic error na iyon sa buong paghahanap ng hustisya.

Ang trahedya ni Christine Dacera ay naging isang permanenteng peklat sa sistema ng hustisya ng Pilipinas. Ito ay isang nakakatakot na pag-aaral kung paano ang kapabayaan sa proseso, kawalan ng kakayahan sa forensic, at magkasalungat na salaysay ay maaaring magsama-sama upang ganap na pahinain ang kakayahan ng estado na makamit ang hustisya, anuman ang bigat ng potensyal na krimen. Bagama’t ang mga korte ay nagbigay ng kanilang huling hatol ng pagbasura, ang pamilya ni Christine ay nagpapatuloy sa kanilang laban, isang masakit na paalala na para kay Aika, ang pangako ng hustisya ay nananatili, hanggang ngayon, isang hindi masagot na tanong.