Nag-aalab ngayon ang galit ng publiko matapos pumutok ang balitang tatlo sa mga pribadong eroplano ni dating Congressman Zaldy Co ay nakalabas ng bansa sa gitna ng imbestigasyon sa kontrobersyal na flood control project scam. Habang tila dahan-dahan ang aksyon ng gobyerno, marami ang nagtatanong: paano nakatakas ang mga air assets ng isang akusado na dapat ay bantay-sarado ng mga awtoridad?

Ayon sa ulat ng Civil Aviation Authority of the Philippines (CAAP), tatlong air assets na pagmamay-ari umano ni Co ang lumipad palabas ng bansa bago pa man sumiklab ang mainit na isyu ng korupsiyon. Ang dalawang Agusta Westland helicopter ay lumipad patungong Kota Kinabalu, Malaysia noong Agosto 20 at Setyembre 11, samantalang ang Gulfstream jet ay lumipad papuntang Singapore noong Agosto 16.
Bagama’t nilinaw ng CAAP na wala si Co sa passenger manifest ng alinman sa mga eroplano, marami ang naniniwalang ito ay malinaw na indikasyon ng “paglilinis” at pagtatago ng mga ebidensiya habang patuloy ang mga imbestigasyon.

Ayon kay Navotas Representative Toby Tiangco, patunay lamang ito ng kahinaan ng kasalukuyang administrasyon sa pagpapatupad ng batas. “Kung talagang seryoso ang gobyerno laban sa korupsiyon, bakit nagawa pang makalabas ng bansa ang mga eroplano ni Co? Bakit walang preventive order o freeze order mula sa korte?” tanong ni Tiangco sa isang panayam.
Dagdag pa niya, tila wala nang intensyon si Co na bumalik pa ng bansa matapos magbitiw bilang kongresista sa kasagsagan ng mga pagdinig sa Senado.

Para kay Tiangco, hindi lamang simpleng isyu ng pagtakas ang nangyari, kundi isang pambansang seguridad na dapat harapin agad. “Kapag ang galit ng taumbayan ay hindi na nakontrol dahil sa mga kasong ganito, delikado na ito sa national security. Hindi natin pwedeng ipagsawalang-bahala,” giit pa ng kongresista.

Samantala, naglabas ng pahayag si CAAP Director General, Ret. Lt. Gen. Raul del Rosario, na maaari pa ring mahabol at kumpiskahin ng gobyerno ang mga air assets ni Co oras na magkaroon ng pormal na forfeiture order mula sa korte. “Kahit nasa labas ng bansa ang mga eroplano, may mga kasunduan tayo sa ibang bansa para makipagtulungan kapag may legal na batayan,” paliwanag ni del Rosario.

Ngunit para sa ilang mambabatas, hindi sapat ang mga paliwanag ng mga ahensya ng gobyerno. Marami ang naniniwalang may “malalim na sabwatan” sa likod ng tila madaling paglabas ng mga eroplano sa bansa. Ang masakit pa, sa gitna ng isyung ito, patuloy ang mga alegasyon ng ilang opisyal ng gobyerno na sinusubukang ilihis ang atensyon ng publiko palayo sa mga tunay na sangkot — kabilang na umano sina dating House Speaker Martin Romualdez at ilang kaalyado ng administrasyon.

Hindi rin nakaligtas sa batikos ang Department of Justice at ang Office of the Ombudsman. Ayon sa ilang kritiko, tila inuuna pa umano ng mga ito ang mga lumang kaso na matagal nang na-dismiss kaysa sa kasalukuyang mga kontrobersiyang dapat bigyang-priyoridad. “Kung gusto talaga nilang linisin ang pangalan ng gobyerno, simulan nila sa mga aktibong kaso ng korupsiyon — hindi sa mga panggulong diversion,” ani ng isang political analyst.

Para naman kay dating Senadora Leila de Lima, may “gray area” sa usapin ng pagkansela ng passport ni Co. Ayon sa batas, tanging mga indibidwal na may bisa ng warrant of arrest o hatol ng korte ang pwedeng pagkaitan ng pasaporte. Gayunpaman, may probisyon din na nagpapahintulot sa Department of Foreign Affairs (DFA) na kanselahin ito kung itinuturing na banta sa pambansang seguridad ang isang tao.
“Kung may sapat na ebidensiya ng intensyon niyang tumakas, at kung nagdudulot na ito ng tensyon sa publiko, maaari nang kumilos ang DFA,” sabi ni De Lima.
Dagdag pa niya, pinakamabilis na solusyon ay ang pormal na pagsasampa ng kaso sa Sandiganbayan upang makapaglabas ito ng arrest warrant — na siyang magiging legal na basehan para ipawalang-bisa ang passport ni Co at makipag-ugnayan sa Interpol.

Kasabay nito, isinulong ni Rep. Tiangco ang House Bill No. 5699 na layong bumuo ng isang Independent Commission Against Infrastructure Corruption (ICIAC) — isang ahensyang tututok sa mga anomalya sa mga proyekto ng imprastraktura. Sa ilalim ng panukalang batas, bibigyan ng kapangyarihan ang komisyon na magsagawa ng imbestigasyon, magpataw ng preventive suspension, magsamsam ng mga ari-arian, at maglabas ng hold departure order sa mga sangkot na opisyal.
Ngunit tiniyak ng mambabatas na hindi nito tatapakan ang mandato ng Ombudsman at Department of Justice. “Ito ay para masigurong walang makakalusot. Dapat may specialized body na tutok talaga sa infrastructure corruption dahil dito palagi umiikot ang pinakamalalaking kickback,” ani Tiangco.

Sa kabila ng mga imbestigasyon, tila nananatiling tahimik ang Malacañang sa kung anong hakbang ang gagawin laban sa dating kongresista. Para sa maraming Pilipino, ito ay isang pagsubok sa sinseridad ni Pangulong Ferdinand Marcos Jr. sa kampanya laban sa korupsiyon.
Habang ang Pangulo ay kasalukuyang nasa South Korea para sa isang economic forum, hindi maiwasang ikumpara ng ilan ang kanyang mga pahayag sa negosyo at transparency sa mabagal na aksyon ng gobyerno sa isyung kinahaharap ni Co.
“Kung kayang alagaan ng gobyerno ang maliliit na negosyante, bakit hindi nito kayang habulin ang mga malaking isda sa korupsiyon?” tanong ng isang netizen sa isang viral post.

Habang lumalalim ang imbestigasyon, patuloy din ang mga panawagan ng transparency at accountability. Marami ang nananawagan na ilabas sa publiko ang mga dokumento at ebidensiya kaugnay ng flood control scam, kabilang ang mga flight manifest, mga kontrata ng proyekto, at mga donasyon ng mga contractor sa mga pulitiko.
Sa ilalim ng Omnibus Election Code, mahigpit na ipinagbabawal sa mga kumpanyang may kontrata sa gobyerno ang pagbibigay ng kontribusyon sa mga kandidato — ngunit lumabas sa ulat ng Comelec na 27 contractor ang nagbigay ng donasyon sa mga politiko noong 2022 elections.
Kabilang sa mga pangalang binanggit ay ang Centerway Construction and Development Inc., na umano’y nagbigay ng tulong pinansyal kay Senador Chiz Escudero. Ayon kay Comelec Chairman George Garcia, pagpapaliwanagin ang mga kumpanyang ito pati ang mga kandidato na tumanggap ng pondo.

Sa ngayon, nananatiling palaisipan kung nasaan na si Zaldy Co — at kung kailan siya haharap sa batas. Ngunit para sa maraming Pilipino, malinaw ang mensahe: kapag may pera at kapangyarihan, tila napakadaling takasan ang hustisya.
Ang tanong ngayon ng bayan: hanggang kailan mananatiling bulag ang sistema sa mga tulad ni Co?