PAMBUNGAD: Ang Pagkawala ng Liwanag
Niyanig ng matinding kalungkutan ang mundo ng Philippine showbiz at ang buong bansa sa pagpanaw ni Emman Atienza, ang anak ng batikang TV host at ‘trivia master’ na si Kuya Kim Atienza. Ang hindi inaasahang pagkawala ni Emman, na ang dahilan ay hayag na ipinahayag ng pamilya na may kaugnayan sa depresyon at pakikibaka sa mental health, ay nagbigay ng isang mapait na paalala tungkol sa tindi ng krisis sa kalusugan ng isip na kinakaharap ng lipunan. Hindi lamang ito nagpukaw ng awa kundi nagbunsod din ng isang malawakang pagtalakay sa isang isyung matagal nang ibinabalik sa dilim: ang pagtatapos ng sariling buhay.

Ang balita, na kumalat kasabay ng pagbahagi ng pamilya ng isang taos-pusong pahayag, ay nagpinta ng isang larawan ng isang buhay na, sa kabila ng pagdadala ng “labis na kagalakan, tawanan, at pag-ibig” sa lahat ng nakakakilala sa kanya, ay lihim na nakikipaglaban sa isang sakit na hindi nakikita. Sa gitna ng pighati, ang pamilya ni Kuya Kim—sina Phy, Jose, at Elelliana—ay nagbigay-pugay sa katangian ni Emman na nagpasya siyang ibahagi ang “sariling paglalakbay sa mental health.”

ANG MGA HULING SANDALI at ANG LAKAS NG PAGIGING TUNAY
Ang mga sipi at detalyeng nagmula sa video, na naglalaman ng mga huling sandali at alaala ni Emman, ay nagpapakita ng isang masiglang kaluluwa. Tila nagbigay ng isang sulyap sa mga masayang pagkakataon sa buhay ni Emman, kabilang ang mga pagdiriwang ng kaarawan at ang karaniwang init ng pamilya. Ang paglalahad ng mga alaala, tulad ng mga ‘happy birthday’ at ‘cake cake cake’, ay lalong nagpatingkad sa kaibahan ng kagalakan at ng trahedya. Ito ang mga sandaling nagpapaalala sa atin na ang depresyon ay hindi pumipili ng mukha; maaari itong manatili kahit sa mga taong nagpapakita ng pinakamalaking ngiti.

Ang pagiging “autentisidad” (authenticity) ni Emman ang isa sa pinakamahalagang aspeto ng kanyang pamana. Ayon sa pahayag ng pamilya, ang kanyang tapat na pagbabahagi ng kanyang pakikibaka ay “nakatulong sa marami na hindi na maging nag-iisa.” Sa isang kulturang madalas na nagtatago ng sakit at kalungkutan, ang kilos ni Emman na maging bukas ay isang gawa ng malaking katapangan. Pinatunayan niya na ang pakikibaka sa mental health ay hindi dapat ituring na kahinaan, kundi isang bahagi ng pagiging tao na nangangailangan ng pag-unawa at suporta.

ANG MENSAHE NG PAMILYA AT ANG PANANAWAGAN SA KABUTIHAN
Ang pamilya Atienza ay nagpakita ng hindi pangkaraniwang lakas at paninindigan sa gitna ng kanilang pighati. Sa halip na manahimik o itago ang sanhi ng pagpanaw, pinili nilang gamitin ang trahedya bilang isang plataporma para sa adbokasiya. Ang kanilang panawagan ay hindi lamang isang simpleng pagpapaalam kundi isang “hamon” sa lahat ng Pilipino:

Awa (Compassion): Ang kahilingan na maging mas sensitibo at mapagmalasakit sa damdamin ng iba, lalo na sa mga nakikita nating tahimik na nakikibaka.

Tapang (Courage): Ang lakas na magsalita tungkol sa mental health, maghanap ng tulong, at maging isang boses para sa mga walang boses.

Kaunting Dagdag na Kabaitan (A Little Extra Kindness): Ang paalala na ang simpleng kilos ng kabutihan ay maaaring maging liwanag sa buhay ng isang taong nasa dilim.

Ang kanilang mensahe ay naging isang pambansang tawag-pansin. Sa pagtatapos ng kanilang pahayag, hiniling ng pamilya na ipagpatuloy ng lahat ang mga katangiang ito ni Emman sa pang-araw-araw na buhay. Ito ang kanilang paraan ng pagpaparangal sa kanyang alaala—hindi sa pamamagitan ng pagdadalamhati lamang, kundi sa pamamagitan ng paggawa ng pagbabago.

MENTAL HEALTH SA PILIPINAS: Isang Lipunang Nagigising
Ang kuwento ni Emman Atienza ay nag-iwan ng matinding bakas dahil ito ay naganap sa gitna ng isang panahon kung saan ang isyu ng mental health ay unti-unti nang lumalabas sa anino. Sa Pilipinas, ang usapin ng depresyon at pagtatapos ng sariling buhay ay matagal nang balot sa stigma at kawalang-unawa. Madalas, ang mga nakikibaka sa kalusugan ng isip ay tinuturing na “mahina,” “OA” (over-acting), o walang pananalig sa Diyos.

Ang pagbabahagi ng pamilya Atienza ay nagpapakita na ang mental health ay hindi isyu ng pananampalataya, katayuan sa buhay, o karakter; ito ay isang lehitimong problema sa kalusugan na nangangailangan ng propesyonal na atensyon at empatiya ng komunidad. Ang kanilang pagiging hayag ay nagbibigay ng pahintulot sa ibang pamilya na maging bukas din, na nagbibigay-daan sa isang mas makabuluhang pagtalakay:

Pagpapalawak ng Kaalaman (Education): Kailangang ituro sa paaralan at sa bahay na ang kalusugan ng isip ay kasinghalaga ng kalusugan ng katawan.

Pagkakaroon ng Akses (Access to Care): Kailangang maging mas madali at mas mura ang pagkuha ng tulong mula sa mga psychologist at psychiatrist.

Pagbasag sa Stigma (Breaking the Stigma): Kailangang itigil ang paghatol at simulan ang pag-unawa at pagtanggap.

Sa mga nakikita nating views at comments sa mga balita tungkol kay Emman, malinaw na marami ang nakakaramdam ng koneksyon sa kanyang kuwento. Marami ang nagbabahagi ng sarili nilang karanasan, at ito ay nagpapatunay sa puntong ipinahayag ng pamilya: “si Emman ay may paraan ng paggawa sa mga tao na maramdaman na sila ay nakikita at naririnig.”

PAGTATAPOS: Ang Pamana ng Awa at Pag-asa
Ang pagpanaw ni Emman Atienza ay isang trahedya na, sa kasamaang palad, ay nagbigay-daan sa isang napakahalagang usapin. Sa halip na maging isang kuwento ng pighati lamang, ito ay naging isang kuwento ng adbokasiya. Ang mga huling sandali at mensahe ni Emman, na nakita sa video at sa pahayag ng kanyang pamilya, ay nagpapaalala sa atin na ang labanan laban sa depresyon ay hindi dapat tahimik na labanan nang mag-isa.

Ang pinakamalaking pamana ni Emman ay ang paanyaya sa ating lahat na maging mas mabuting tao. Sa pagdadala ng awa, tapang, at kabaitan sa ating pang-araw-araw na buhay, hindi lamang natin pinararangalan ang alaala ng isang babaeng nagbahagi ng kanyang liwanag at pakikibaka, kundi nagtatatag din tayo ng isang mas ligtas at mas mapagmahal na lipunan para sa mga susunod na henerasyon.

Nawa’y ang kuwento ni Emman ay maging huling paalam na magtuturo sa atin na ang bawat buhay ay may halaga, at ang tulong ay laging nandiyan. Kung nakikibaka ka o may kakilala kang nakikibaka, huwag matakot humingi ng tulong. Ipagpatuloy natin ang laban ni Emman para sa kalusugan ng isip.